DANIEL PANE

SELAMAT DATANG DAN MENIKMATI YANG TELAH DISAJIKAN

Rabu, 30 Maret 2022

Bahan Jamita/ Khotbah Minggu Palmarum, 10 April 2022; Psalmen/ Mazmur 118: 19 - 29

 

BAHAN JAMITA

MINGGU PALMARUM

Minggu, 10 April 2022

Ev.: Psalmen 118: 19 – 29; Ep.: Mateus 21: 1 – 9; S. Patik: 1 Petrus 4: 13

PINASUPASU MA NA RO MARHITEHITE GOAR NI JAHOWA!

(Pdt. Daniel Bonardo Pane, S.Th.)

Patujolo

            Horas! Masuk ma hita di Minggu Palmarum di minggu sadari on. Di Minggu Palmarum on marningot ma hita di suraksurak ni angka jolma uju na ro Jesus mangebat tu Jerusalem. Torop angka jolma na mansai las rohana jala marolopolop manomunomu Jesus Kristus, nang pe di pangantusionnasida taringot Jesus ima sahalak na gabe Raja laho paluahon halak Israel tarlumboi halak Jahudi sian panggomgomion ni bangso Rom. Boi do idaonta olopolop ni natorop i di na manomunomu Jesus i marhite soara na mandok: Hosanna! Pinanasupasu ma na ro marhite Goar ni Tuhan i, Raja ni Israel! (ida: Johannes 12: 13 bdk: Mateus 21: 9, 15; Mark. 11: 9 – 10).

Di minggu palmarum sadari on, dibaritahon ma tu hita taringot olopolop dohot las ni roha halak Israel manghalashon saluhut angka pambahenan ni Jahowa tu bangso Israel. Las ni roha manghalashon haluaon naung pinatupa ni Jahowa tu bangso i. Marsoara do angka halak Israel i marolopolop mangendehon ende hasangapon dohot hagogoon ni Jahowa naung patar marhite haluaon ni bangso i. Haluaon na songon dia do dipatupa Jahowa tu bangso Israel i umbahen pola marsuraksurak jala marolopolop bangso i? boha do hadomuanna i tu angka na masa i sisaonari? Boi dope hita marolopolop jala marsuraksurak songon na masa di turpuk on? asa lam tu antus hita mangantusi turpuk jamita on, masuk ma hita tu hatorangan ni turpuk.

 

Hatorangan Ni Turpuk

            Masa habuangon ima masa na mansai hansit dohot bernit na tinaon ni bangso Israel. Uju i ma masa hasesega ni harajaon ni Israel. Bagas joro dohot tembok Jerusalem pe nunga sega jala malengse (menjadi puing – puing batu). Dang adong be hataridaan ni bangso i gabe sada bangso na tarpillit ni Jahowa. Tutu mansai marsak jala marungkil situtu do bangso i di hamamasa i. Gabe i ma dalan ni bangso Babel manginsahi halak Israel mandok: “didia do Debatam?” (Psalmen 42: 11). Panginsahion i tubu hinorhon ni pangantusion na masa taringot parporangan ni angka debata marhite parporangan angka harajaon. Molo talu do harajaon i marlapatan talu ma debatana maralohon debata harajaon na monang i. Molo pangantusion i do diboanhon tu harajaon/ bangso Israel, boi ma dohonon na talu Jahowa, Debata ni Israel maralohon Marduk, debata ni Babel.

            Molo marnida taringot hasesega ni harajaon i, ra ndang adong be dalannna boi mulak bangso Israel i gabe sada bangso.

Alai marhite panurirang Jesaya, Jahowa mandok tu halak Israel: “Ai ndada pingkiranHu pingkiranHu pingkiranmuna i, jala ndada dalanmuna angka dalanHu ninna Jahowa” (Jesaya 55: 8) na marlapatan ndang hombar pingkiran manang pangantusion pingkiran ni jolma suhatsuhat pingkiran ni Jahowa, jala ndada dalan pingkiran dohot pangantusion ni jolma dalan ni Jahowa laho patupahon haluan tu bangso Israel. Dipatupa Jahowa haluaon bangso Israel sian Babel marhite suruanNa ima raja Koresy (Cyrus), raja halak Persia. Talu ma harajaon ni Babel maralohon harajaon ni Persia. Dung talu harajaon ni Babel i, dipaloas raja Koresy (Cyrus) ma halak Israel na gabe tarbuang i mulak tu bona pasogitnasida ima huta Israel. Ndang be gabe status na tartaban bangso i, alai status na malua (status merdeka) nang pe gabe wilayah harajaon ni Persia bangso Israel i. Nang pe naung malua bangso i sian status tartaban jala sidung masa habuangon i, ndang apala singkop dope las ni roha ni halak Israel naung mulak tu bona pasogitnasida. Adong dope na siparungkilonnasida ima hajongjongan ni bagas joro. Dipaloas raja Koresy do halak Israel i laho patuapahon ruhutruhut parugamoon ni halak Israel. dipilit ma si Esra laho mangaturhon ruhutruhut parugamoon ni Israel, jala Nehemia gabe gubernur wilayah Israel. Dipatupa nasida ma sangkap laho paulihon bagas joro naung malengse i. Mansai ringkot situtu do hajongjongan ni bagas joro di sada bangso/ harajaon di partingkian Timur Dekat Kuno. Ndada holan hataridaan na marugamo, alai hataridaan hajonjongan ni sada bangso (identias menjadi suatu bangsa).

            Dung sidung hajongjongan ni bagas joro i, marolopolop ma bangso i jala dipatupa ma arakarakan laho mamasuhi bagas joro i. Suraksurak, ende las ni roha dohot ende parolopolopon ni halak Israel di arakarak i disurathon ma gabe sada Psalmen, ima Psalmen 118 on. Lungun, sitaonon dohot parungkilon ni halak Israel uju hamamasa habuangon ni Babel nunga gabe malum marhitehite hajongjongan ni bagas joro. Hinsakhinsak na binahen ni harajaon Babel mandok: “didia do Debatam” nunga so be marhitehite hajongjongan ni bagas joro na imbaru i. Jahowa Debata mian do di tongatonga ni halak Israel jala mian di tongatonga bangso Israel. Las roha bangso i di sude angka pambahenan ni Jahowa. Tarpatupa Jahowa do las ni roha di bangso i di tongatonga kemustahilan ni halak Israel (ida Psalmen 118: 1 -13)

            Ayat 19 – 20: ungkap hamu ma di ahu angka bahal ni hatigoran, asa hubongoti angka i laho mamuji Jahowa. Ima sada ende laho mamasuhi bagas joro na imbaru i. On do bahal ni Jahowa, bongotan ni angka partigor i sogot. Bahal na nidokna dison ima bagas joro na imbaru. Inganan habongotan ni angka partigor ima halak na tongtong manghalungunhon pambahenan ni Jahowa Debata, halak na tongtong satia marsomba jala marhaposan tu Jahowa Debata, na tongtong mian dibagasan pangondianan ni Jahowa Debata. Di bagas joro i ma halak Israel mangolophon sude pambahenan ni Jahowa Debata, di bagas joro i ma halak Israel saparsaoran laho manangihon pangajarion angka patik dohot hata ni Jahowa. Patik dohot hata ni Jahowa do palito dohot tungkot di halak partigor (ida Psalmen 119). Tama ma nian mandok mauliate bangso i di panangihonhon ni Jahowa tangiang dohot angka joujou nasida uju di Babel, jala ima na gabe hatuaon i bangso i (ay. 21). Batu naung binolonghon ni angka pande bagas, ima na jadi batu parsuhi (ay. 22). Ayat on martudutudu tu halak hadirion ni bangso na digombarhon batu na ponsa jala gabe puingpuing na kecil, dibolongkon ma i ala dianggap ndang marlapatan jala ndang boi be pangkeon. Apa yang kecil di hadapan manusia dan dianggap tidak ada arti, bisa jadi Allah memakainya untuk sesuatu yang lebih berarti untuk pekerjaan yang sangat besar.

            Ay. 23 ima panghatindanghon halak Israel di saluhut angka pambahenan ni Jahowa na gok halongangan. Pambahenan na gok halongangan ima sada pambahenan na mangatasi saluhut suhatsuhat pangantusion dohot na di roha angka jolma. Ai dang hombar tu suhatsuhat pangantusion ni jolma dipatupa Jahowa angka pambahenanNa. Diida halak Israel do angka tanda halongangan na binahen ni Jahowa tu nasida uju mian nasida di Babel (boi idaonta parbaritaon ni buku Daniel) sahat tu naung talu harajaon ni Babel. Diida mata ni halak Israel do puingpuing ni bagas joro dohot Jerusalem naung binolongkon i laos marhite i ma muse jongjong haulion bagas joro na imbaru i. ai ndang adong na so tarpatupa Jahowa Debata. Ari on do na jinadihon ni Jahowa, marolopolop ma jala marlas ni roha ma hita disi. Iale Jahowa sai manumpak ma Ho! Iale Jahowa sai Ho ma mambahen manjadi! (ay. 24 – 25). On ma na gabe tangiang halak Israel mangidohon saluhut panumpahion ni Jahowa. Ai manghorhon las ni roha dohot hatuaon do sude panumpahion ni Jahowa. Manghorhon olopolop jala dang mardongan hangaluton. Ndang marnaloja ganup jolma naung taruli di panumpahion ni Jahowa, sai mandapot gogo na imbaru ganup ari jala ganup tingki. Manjadi do angka ulaonna, manghorhon haulion tu saluhut humaliangna.

            Pinasupasu ma na ro marhitehite goar ni Jahowa, hupasupasu hami ma hamu angka na sian bagas ni Jahowa (ay. 26). Halak na ro marhitehite goar ni Jahowa ima halak na mamboan Goar ni Jahowa. Manang didia Goar ni Jahowa dibaritahon, disi ma hajongjongan huaso dohot haluaon na sian Jahowa Debata. Goar ni Jahowa, goar na badia sian nasa goar ni angka debata na adong di saluhut inganan dohot tingki. Marhite Goar ni Jahowa do huaso dohot hamuliaonNa na mangatasi saluhut huaso dohot hamulioan angka pardebataon na disomba angka harajaon di sude inganan dohot tingki. Ehyeh Esyer Ehyeh (Aku adalah Aku) pabotohon hadirion ni Jahowa sian hatongtongon, na patupahon panompaon na gok halongangan i, huasoNa na so hasuhatan jala ndang hadodoan bagas ni pambahenanNa. Halak na ro marhitehite Goar ni Jahowa ima na mamboan jala patupahon hatuaon, hadameon, pos ni roha. Ndang adong be ganggu ni roha di angka na manjanghon Goar ni Jahowa. Sai mamasumasu ma saluhut jolma na manjanghon Goar ni Jahowa di rohana. Ay. 27 – 28 panghatindanghon dohot parbue ni panghatindanginon ni halak Israel na dibagasna Goar ni Jahowa dibaritahon. Las ni roha i marudut tu pasahathon pelean. Pelean na dipasahat ima pelean hamauliateon, pelean na mansai denggan na dipasahat sian roha na ias. Ndang ala ni godang dohot nilai ni pelean i na mansai ringkot, alai boha do roha i pasahathon pelean i songon sahalak naung marnida jala manghilala saluhut angka pambahenan ni Jahowa na gok hamuliaon i. Mandok mauliate ma hamu tu Jahowa ai pardengganbasa do Ibana, ai ro di salelenglelengna do asi ni rohaNa.

 

Hahonaan ni Turpuk

            Songon hata olopolop ni halak Israel do olopolop ni halak Jahudi mangolophon haroro ni Jesus uju laho mamasuhi huta Jeruselam Ibana. Boha do di tingki sisonari ngolu ni haKristenonta diparadophon dohot ragam na masa. Adong ma na masa parporangan, gareja na disorbu, gareja na lupa hadirionna (sai na adong do gareja dipangke holan hinaringkot ni sasahalak na sangombas i) torop do nuaeng parhalado dohot halak Kristen gabe batu partuktukhan di pangalahona be hinorhon ni ketidakpuasan di partingkian sinuaeng. Nunga torop be Gareja dipangke ajang kampanye, torop masa hagaoron dohot haributon jumpang di gareja. Nunga maol be jumpang roha dame. Laos ro muse ma angka na antipati tu Jesus Kristus marhite halak Kristen. Sude na masa i mambahen lam gale parngoluan. Deba mandok: Tudia ma tondongonku asa unang huadopi na masa saluhutna i? tumagon ma ndang marugamo alai olo mengurupi sian na maruagamo alai sai manusai, na so manatap jala na so mangula Jahowa marnida saluhutna i umbahen masa saluhutna i? tubu ma ganggu ni roha, pandelean jala mandate ma daging dohot tondi mamingkiri saluhutna i.

            Nang pe masa saluhutna i, unang ma gabe sumurut jala gabe so ende dohot soara olopolopta mangalophon saluhut angka pambahenan ni Jahowa. Autsugari marbilangbilang hita di saluhut angka pambahenan dohot panumpahion ni Jahowa di ngolunta, ra ndang tarhabilangan saluhutna ala ni godangna, ndang tardodo ala ni bagasna. Tongon tahe denggan basa ni Jahowa manggohi ngolunta di ragam angka hamaolon, dohot sitaonon na masa di ngolu on. ido ringkot hita marsoarahon “hosanna” (ida Epistel Mateus 21: 1 – 9). Hosanna (sian hata Heber ‘HOSYI’AH NA‘ sian 2 pandokan YASHA na marlapatan “palua” , NA na marlapatan “tangiang/ pangidoan”: Hosanna: Tangiang na disurakhon na marisihon asa paluahonna; “Palua ma ahu”. Hata on dipasahat do sahalak Raja manang tu na boi paluahonnasida. Dipasahat nasida ma hata i tu Jesus, ala sian marga manang pinompar ni si Daud do Ibana. “Pinasupasu ma na ro marhitehite goar ni TUHAN (YHWH; JAHOWA)” (ida. Psalmen 118: 25 – 26), sada pandohan Pinasupasu ma na ro marhitehite Goar ni Na- manongtong i, Goar ni na sun hinatimbul, jala tongtong di bagasan hata i adong pangidoan haluaon.

Sadari on torop do halak mangangguhi: “palua ma au ale TUHAN”. Palua ma au ale TUHAN sian sitaonon na dokdok di tano on; palua ma au ale TUHAN sian na hansit on; palua ma au TUHAN sian hapogoson, palua ma au ale TUHAN sian rura ni linggoman ni hamatean on; dohot ragam na asing dope. Nang pe adong do muse na jolma natorop na gale haporseaonna jala gabe manadinghon haporseaonna mangadopi hamaolon manang na hansit di portibi on; jala adong do na so mangido haluaon na sian TUHAN i jala dirina manang portibi on ma dipangasahon (pangasaahon na olo salpu). Batu na dibolongkon angka pande bagas, ima Jesus Kristus naung ditulak angka malim angka na mansogohon pangajarion dohot angka na manulak barita hangoluan na binaritahon ni Jesus Kristus. Ibana ma batu parsuhi hajongjongan sandok huria. Ibana ma na ro marhitehite Goar ni Jahowa.

Di bagasan Jesus Kristus, Jahowa patupahon angka halongangan na mansa bolon. Ndada holan halongangan na marhadomuan tu pamatang, alai manghorhon na marhadomuan tu partodion. Marhite Jesus Kristus do Goar ni Jahowa patupahon haluaon sian huaso dosa dohot patupahon hadengganon dohot hadameon, hatuaon, nang songon i pos ni roha. Antong, unang be sumurut haringgasonta mangolophon saluhut denggan basa dohot pambahenan ni Jahowa na gok hasatiaon i. pasahat ma pelean hamauliateon na mansai denggan sian nasa roha na denggan dohot las ni roha. Unang ma sian neang ni roha. Pasahat ma pelean songon tanda las ni rohanta manghalashon saluhut panumpahion ni Jahowa di ngolunta. Iale Jahowa sai manumpak ma Ho! Amen.

            Usulan ni Ende:

1.       581: 1 - 3

2.       425: 1 – 2

3.       452: 1, 3

4.       240: 1, 3

5.       28: 1....

6.       467: 2 – 3

7.       754: 1..........


 


Rabu, 02 Maret 2022

Bahan Jamita Evangelium Minggu Invocavit, 06 Maret 2022; Rom 10: 8 - 13

 

BAHAN JAMITA EVANGELIUM
MINGGU INVOCAVIT
Minggu, 06 Maret 2022
Rom 10: 8 – 13
 
AI MALUA DO GANUP NA MANJOU GOAR NI TUHAN I!

Oleh: Pdt. Daniel Bonardo Pane, S.Th.

Patujolo

            Horas, masuhanta ma minggu Invocavit na marhite minggu invocavit on dipaingothon do tu hita asa unang marnaloja hita joujou tu Jahowa, marhite tangiangta. Manjou goar ni Jahowa di bagasan sitaonon dohot habernito na diadopi, marlapatan do i ma mangido pangurupion dohot mangido haluaon do hita sian Jahowa, Debatanta. Marhite minggu invocavit on dipabotohon do tu hita taringot pangaramotion dohot pandonganion ni Jahowa di ngolunta, na so jadi paloasonNa hita punjung manaon angka na hansit dohot na bernit di hasiangan on. Molo tung lam gale pamatangta hinorhon dokdok ni sitaonon itajou ma goar ni Jahowa, mananggukhi hita tu Jahowa marhite tangiang mardongan haporseaon na polin jala pos ni roha. Holan marhite haporseaon do hita boi lam mananda sude angka pambahenan dohot angka hahomion na pinatupa ni Jahowa patupahon haluaon tu hita. Boha do panghorhon ni haporseaon tu haluaon na pinamasa Jahowa di ngolunta? Antong manat ma hita paihutihut hatorangan turpuk jamita on.

 

Hatorangan ni Turpuk

            Huta Rom ima huta na mansai ribur jala na gabe ibukota harajon ni Rom (Romawi). Nunga sahat be barita na uli tu huta Rom andorang parsahat ni surat ni si Paulus on, jala ndada si Paulus na jumolo marbarita na uli di luat on, jala si Paulus ndang hea ro laho marbarita na uli nang pe sihol situtu roha laho marbarita na uli di huta i. Holan tingki panguhuman do ibana ro tu huta Rom. Angka na bisuk mandok Apostel Petrus do na pajongjonghon manang na paojakhon barita na uli di huta Rom jala jongjong/ ojak ma disi huria manang punguan halak Kristen, na sian Jahudi dohot na so sian Jahudi. Uju panurat ni turpuk on, didapot si Paulus do barita angka na masa tu halak Kristen na adong di huta Rom ima uju panggomgomion kaesar Nero Claudius Caesar Agustus Germanicus (kaesar Nero). Didapot si Paulus angka na masa di huta Rom sian dongan sapanghobasionna iama si Gayus, jala surat on dipasahat ma tu si Febe asa dipasahat tu huria Rom (ida: Rom 16).

            Aha do barita na binege si Paulus? Ima anagka sitaonon na mansai dokdok jala bernit na diampehon kaesar Nero tu halak Kristen di huta i. Dibahen do dibahen si Nero dalan asa marutang hosa halak Kristen tu harajaon Rom. Masa ma hagoran api huta Rom, molo si Nero mandok: “halak Kristen do na mambahen gabe matutung huta Rom.” Angka hata na so tutu ma dipasahat si Nero jala gabe i ma dalanna asa ditangkup, dihurung jala ingkon mate halak Kristen. Aha do na gabe haulion didapot halak Kristen di huta Rom i maradophon angka sitaonon dohot na bernit na masa di nasida. Boasa ma lam jonok tu Tuhan i, gabe lam dokdok manang lam borat sitaonon niadopan? Mangangguhi do halak Kristen mangido haluaon, asa malua nasida sian panggosagosa kaesar Nero. Torop do halak Kristen na manadinghon haKristenonna asa malua ibana sian sitaononna i. Tubu ma sungkunsungkun, tung na so margogo be Jahowa Debata, Ama ni Jesus Kristus laho paluahon nasida sian angka sitaonon na masa i?

            Ditongos ma surat on hirahira taon 55 – 56 Masehi laho mangalusi sungkunsungkun i. Disurathon do taringot hapintoran na gabe haluaon na sasintongna. Haluaon na nidokna dison ndada holan haluaon sian panggomgomion portibi on, alai haluaon sian dosa na jorbut i. Hapatean haluanta ndada ihotihot portibi alai hapatean haluanta ima hangoluan saleleng ni lelenga. Antong, aha do na boi sibahenonta asa pintor hita di adopan ni Jahowa Debata? Ndada ala ni na mangulahon patik (Hukum Taurat), angka ulaon na denggan, sinamot, dohot gogo dohot angka hauliion ni portibi on ndang boi mambahen pintor hita di adopan ni Jahowa. Alai holan asi roha ni Jahowa Debata sambing do (sola gratia). Asi roha ni Jahowa ndada sian jolma manang sian portibi on, alai sian Jahowa Debata sandiri. Ibana do na patuduhon asi ni rohaNa tu hita, na na dilehonNa i AnakNa na sasada i, ima Jesus Kristus gabe haluaonta (patudos: Johanes 3: 16).

            Holan marhite haporseaon do hita mananda asi roha ni Jahowa dohot angka sangkap haluaon na naeng patupaon ni Jahowa tu angka na joujou tu Ibana. Di Heber 11: 1, 3 didok: “Alai anggo haporseaon i, pos ni roha do i di angka sihirimon, jala pamotoan na tontu taringot tu na so niida. Hinorhon ni haporseaon do taantusi, naung marhitehite pandok ni Debata dipaojak angka hasiangan, asa sian na so tarida manjadi na tarida i.” Buni jala holip do asi roha ni Jahowa dohot angka pambahenan ni Jahowa di angka na so manghaporseai Ibana, alai anggo na porsea do ibana tu Debata Ama marhite Jesus Kristus, patar jala tangkas ma ibana mananda haluaon i. Haporseaon i tubu marhite hata ni Debata naung binege sian angka parbarita na uli. Didok do di Rom 10: 17: Asa sian na tumangihon do ro haporseaon; ia panangihon i, sian hata ni Kristus do. jala di ayat 8 turpuk jamita on didok si Paulus: nuaeng talpe do di ho hata i, di bagasan pamangamu dohot di bagasan roham do, ido hata haporseaon i na hubaritahon hami.

            Barita na uli na binoan angka parbaritanauli ima mambaritahon barita haluaon, barita hamubaon ni roha dohot barita taringot hangoluan saleleng ni lelengna. Barita na uli na binaritahon angka apostel ima angka ulaon dohot huaso nang songon i asi roha ni Jahowa di angka na niasianNa. Patar do saluhut angka pambahenan dohot haluaon na pinatupa ni Jahowa di bagasan hadirion ni Jesus Kristus. Ido umbahen didok di ay. 9: “ai malua ma ho, molo diparhatopot pamanganmi Tuhan Jesus i, huhut dihaporseai roham naung dipahehe Debata Ibana sian angka na mate.” Barita hahehehon ni Tuhan Jesus, ima barita na mansi maol tarjalo halak na so manghaporseai Jesus Kristus. Torop do angka na bisuk laho mangalului hasintongan taringot haheheon ni Jesus. Sahat tu sadari on pe torop dope na so porsea naung hehe Jesus sian angka na mate. Hahehehon ni Jesus Kristus ndada holan haheheon ni tondi (kebangkitan roh), alai hahehehonNa ima hahehehon ni pamatang (kebangkitan tubuh). Di evangelium Johannes tangkas do angka sisean i marnida naung hehe Jesus, ditiop si Tomas do tanganna naung hona labang i dohot andora ni Jesus. Anggo tondi, nda tung mardaging jala nda tung marholiholi. Jesus manganlang dengke di jolo ni angka siseanNa (Lukas 24: 43). Sude na i paboahon haheheon ni Jesus sian na mate ima hahehehon ni pamatang (kebangkitan tubuh), ndada haheheon ni tondi (kebangkitan Roh). Apostel Paulus mandok di suratna 1 Korin 15: 14 dohot 17: “ai anggo so hehe Kristus sian angka na mate, rumar ma jamitanami, laos rumar ma nang haporseaonmuna. Alai anggo so dipahehe Kristus (ima Jesus) i, magopo ma haporseaonmuna, jala tong dope hamu di bagasan dosamuna.” Haheheon ni Jesus Kristus ima hataridaan ni gogo dohot huaso ni Jahowa di bagasan Jesus Kristus na so margogo do sibolis dohot hamatean i mangabat haluaon dohot hangoluan na pinatupa ni Jahowa. Sibolis dohot hamatean na jorbut na gabe upa na tinuhor ni dosa ndang margogo mardapohon huaso dohot gogo ni Jahowa marhite Jesus Kristus.

            Roha i do na porsea, jala pamangan i do manghatindanghon asa tu haluaon (ay. 10). Ayat 10 on ndang na marlapatan molo nunga didok hata haporseaon, pintor dapotna haluaon i. Alai ayat 10 on pabotohon na manghatindanghon haporseaon ima na barani manghatindanghon Jesus ima Tuhan, Sipalua, Hasintongan dohot Hangoluan.  Panghatindanghon i marudut ma tu hadaulaton (hidup beribadah). Pabotohon tu sandok bangso dohot houm angka haluaon naung pinatupa ni Jahowa marhite Jesus Kristus, asa lam torop angka na porsea jala mandapot hangoluan saleleng ni leleng. Jala di ayat 11: “ndang sipailaon nasa na porsea di Ibana.” Ayat 11 on martudutudu tu Jesaya 28: 16. Ayat 11 on marlapatan na so jadi jumpang partuktukhan jala na so jadi pargasipan ngolu ni angka na porsea, na tongtong barani manghatindanghon barita haluaon na sian Jahowa Debata. Sitiruon do sude ngoluna, jala tao las ni roha di angka na mambege barita na uli na dihatindanghon sian pamanganna.

            Ndang holan tu halak Jahudi haluaon i dipatupa Jahowa nang pe hamamasa haluaon i di halak Jahudi. Halak Jahudi na marharoroan sian bangso Israel, ima bangso na pinilit Jahowa. Bangso ni Jahowa ima punguan ampuna ni Jahowa. Alai dipillit Jahowa pe halak Israel gabe bangsoNa, ndada asa holan tu halak Israel haluaon i. Alai marhite angka pambahenan ni Jahowa na masa di halak Israel gabe haluaon tu sandok bangso na di portibi on. Sude angka bangso na marnida angka pambahenan ni Jahowa tu halak Israel marsuraksurak borhat tu Sion asa rap nasida gabe ampuna ni Jahowa jala taruli di haluaon. Songon i ma na mambaritahon barita haluaon na pinatupa Jahowa Debata marhite Jesus Kristus sude ma angka bangso marbinege barita na uli i, gabe porsea ma nasida jala marhadaulaton tu Jahowa marhite Jesus Kristus. Ido umbahen didok di ay. 12: “ai ndang adong imbar ni Jahudi manang Gorik (Junani). Ai sada do Tuhan ni saluhutna, naung marbasabasahon sian hamoraonNa tu saluhut halak na manjou Ibana.” Dipatupa Jahowa do angka ulaon haluaon tu sandok bangso, tu saluhut marga dohot salhut jolma asa somba tu Goar ni Jesus nasa ulu ni tot, jala nasa na marsoara marhatopothon Jesus Kristus do Tuhan, bahen hasangapon ni Debata (Jahowa) Ama i.

            Ay. 13, “ai malua do ganup na manjou goar ni Tuhan i”. Molo na manjou dison dilapati na mangido pangurupion tu Tuhan Jesus. Songon sahalak na mapitung na joujou tu Tuhan Jesus asa marnida, songon si Jairus na joujou tu Jesus Kristus asa dipamalum boruna na marsahit, laos marhite panjouo ni Jairus i, dipahehe Jesus ma boru ni si Jairus naung mate ala ni sahitna i, songon i ma hita joujou tu Tuhan Jesus Kristus. Ai ala haporseaon do hita umbahen na joujou hita tu Ibana. Mangido panguripon dohot haluaon sian Jahowa. Marhite jala di bagasan Goar ni Jesus (Jesus: Jahowa na paluahon) do haluan i jumpang. Ndada holan haluaon hombar tu haringkot ni portibi on, alai haluaon sian dosa dohot sorop ni hamatean. Molo pe tung ingkon dibolus ragam sitaonon jala sahat tu hamatean, alai di bagasan goar ni Tuhan Jesus, ndang hahuahon ni dosa dohot sorop ni hamatean be halak na porsea. Ndada gabe hamatean hapatean ni angka na porsea alai hangoluan saleleng ni lelengna.

 

Refleksi Teologi

            Adong do pigapiga mutiha na boi siputikhononta marhite turpuk jamita on:

1.       Goar ni Minggu on ima Invocavit: “jounna ma Ahu” sai joujou ma hita tu Jahowa Debata jala Amanta di bagasan Jesus Kristus. Tung na so hea do dipasiding Jahowa sipareonNa laho manangihon joujounta tu Ibana. Satia do hita manatap jala manangihon angka na satia i, jala marhite na ditatap jala ditangihon Jahowa hita patuduhon ndang dao Ibana sian hita.

2.       Haporseai ma Hata i, ai I do hangoluan. Gabe halak na bisuk ma hita di na manangihon hata ni Jahowa na dijamitahon angka parbarita na uli (ingkon parbarita na uli na sintong manjamitahon barita na uli, unang ma parbarita na uli na pargapgap). Molo ditangihon barita na uli, unang ma holan manangihon sambing alai marudut ma tu manghangoluhon barita na uli. Martua ma halak na tumangihon hata ni Debata jala na umpeopsa.

3.       Marhite na manangihon barita na uli i, tubu ma haporseaonta taringot haluaon naung pinatupa ni Jahowa holan ala asi ni rohaNa sambing. Marhite haporseaon i do boi tangkas manda hita taringot asi roha ni Jahowa na singkop jala patar di bagasan Jesus Kristus. Marhite sude angka parngoluan ni Jesus andorang di portibi on Ibana sudena i patuduhon haluaonta. hatutubuNa, pangajarionNa, panghobasionNa, hamamateNa dohot haheheonNa sude na i haluaonta. Ndang margogo anggo sibolis dohot sorop ni dosa i maradophon Jesus Kristus. Tutu ma: “Jesus do Dalan, Hasintongan dohot Hangoluan, na so jadi adong na sahat tu Ama (JAHOWA) i molo so marhite Ibana” (Patudos Johanes 14: 6).

4.       Molo mananda do hita taringot tu asi roha ni Jahowa marhite haporseaonta, itabaritahon ma i marhite hatanta pabotohon denggan basa dohot asi roha ni Jahowa tu sandok portibi on. Unang maila hita manghatindanghon barita Jesus Kristus molo pe ingkon disogohon jala ingkon hamagoan hosa hita ala ni i. Unang maila hita manghatindanghon barti haluaon dohot hangoluan i, nang pe ditulak hita ala ni barita na uli i. Dang jadi pargasipan ngolu ni halak na tutu manghatindanghon goar ni Jesus Kristus, unang ma gabe partuktukhan, alai gabe sitiruon do. asa sude angka na manangihon barita na uli jala panghatindanghon haporseaonta i parsidohot gabe porsea di goar ni Tuhan Jesus. Dang be marnida marga, marnida warna kulit manang manida kasta taringot haluaon i.

5.       Marhite haporseaonta i do umbahen na gabe joujou hita tu Jesus Kristus. Unang mansohot hita joujou tu Ibana, mangido asi ni rohaNa dohot pangurupionNa. Joujou ma hita tu Jesus Kristus di bagasan haporseaon na sintong jala na polin. Unang ganggu, jala unang olengoleng. Songon halak na mapitung na joujou tu Jesus Kristus, songon ma hita joujou tu Ibana. Nang pe ragam angka gogo portibi on na boi mangambat hita joujou tu Jesus Kristus, alai unang olo hita gale. Lam gogo hita joujou tu Ibana marhite na manjugulhon martangiang (Rom 12: 12). Tutu do mansai godang dope na masa di portibi on na boi mambahen gale haporseaon isarana: sitaonon dohot haporsukhon; terkontaminasi dohot pangajarin na sala, kekecewaan. Alai manang aha pe na boi mambahen hita gale, lompit ma tanganmi, marsinggang ma jala martangiang ma joujou tu Jahowa mangido gogo asa dipargogo hita di angka sitaonon. Tangiang i marudut tu pos ni roha di tangiang i marhite hiras ni roha mangulahon angka na denggan. Lam porsuk sitaonon, lam dijugulhon ma martangiang, jala lam margogo ma hita di saluhutna i. Amen.


BAHAN JAMITA EPISTEL MINGGU INVOCAVIT, 06 MARET 2022, 5 MUSA 26: 6 - 10

 

BAHAN JAMITA EPISTEL

MINGGU INVOCAVIT

Minggu, 06 Maret 2022

5 Musa 26: 6 – 10

 

HALUAON DO TURPUK INI HALAK NA JOUJOU TU JAHOWA

oleh: Pdt. Daniel Bonardo Pane, S.Th.

Patujolo

            Horas ma hita on saluhutna! Masuk ma hita di minggu na nidok Invocavit. Hata invocavit on marharoroan do sian hata Latin na marlapatan: “panjouon”, dung i dilapati ma sian liturgi: “jouonna ma Ahu, tangihonon-Ku ma ibana.” Jala marhite turpuk jamita epistel on, dipabotohon do songon dia do panjouon ini halak Heber uju di parhatobanon Misir nasida. Joujou do nasida di na masa i, jala ditangihon Jahowa ma nasida. Hata panjouon i dilapati do anggukangguk. Halak na manganggukhi manggombarhon halak na di bagasaan haberniton, manang na hansit na mangido pangurupion tu sahalak na boi mangurupi jala paluahon ibana sian sitaonon i. Boha do harua panggukhonon ini halak Heber i tu Jahowa di tupurk jamita epistel on? Dipamanat ma marhite hatorangan ini turpuk.

 

Hatorangan ini Turpuk

Torop do na bisuk mandok na manurathon bungku on ima si Musa. Alai adong muse na bisuk mandok, ndada si Musa manurathon bungku on, ala di bindu 34 dipatorang do taringot hamatean ni si Musa, tung na so jadi si Musa manurathon taringot hamateanna. Hombar tu bindu 1: 1, boi do dihatahon na adong sasahalak na manggurithon angka hata ni si Musa, jala jonok do parsaoranna tu si Musa, nang pe ndang adong disurathon ise do goar na manurathon i. Di bahasa Inggris digoari do turpuk on Deuteronomis na marharoroan sian hata Junani (LXX: deuterouomiou). Hata on marpardomuan tu masa reformasi parugamoon na binahen Raja Josia (taon 632-631 s. Masehi) . Uju  reformasi parugamoon na binahen ni si Josia, dipaias ibana sude angka nasa na marpardomuan tu panombaon debata sileban sian bagas joro, dung i didapot ma sada gulungan kitab na marisihon angka uhum manang patik dohot angka aturan – aturan na binahen ni si Musa. Laos dipasahat ma tu Raja Josia, laos dibahen Raja i gabe undang-undang manang uhum harajaon na ginomgomanna. jala disusun ma (diredaksikan) songon naung adong si saonari ima kitab Deuteronomis (kitab Ulangan Torah (singk. Ulangan)/ 5 Musa), songon turpuk jamita on.       

Anggo buku 5 Musa on ima buku na marsihon angka jamita ni si Musa andorang so sahat dope bangso Israel tu tano na naeng sitopoton nasida, ima tano Kanaan. Tangkas do di buku 5 Musa on ima songon jamita/ sipasingot si Musa tu halak Israel taringot parange ini bangso i dung sahat jala masuk tu tano Kanaan i. Ingkon marbinoto jala marningot do bangso i, ndada ala ini gogo manang hamaloon manang hadirion ini halak Heber di tano Misir na umbahen malua nasida sian parhatobanon i. Holan ala huaso dohot hamuliaon ini Jahowa sambing do na patar diida bangso i umbahen gabe malua bangso i. Sian status halak hatoban, gabe halak naung malua.

            Turpuk jamita epistel di minggu Invocavit on ima udut ni jamita ni si Musa marningot sude angka hinahansit ni sitaonon ni bangsa i uju di parhatobanon Misir. Ndang tarsirang turpuk jamita on sian ayat 1 – 5, ima jamita ni si Musa taringot laho mamelehon patumonaan na niula (hata heber didok:”bikkurim” (mempersembahkan buah sulung/ mempersembahkan hasil pertama). Mamelehon pelean patumonaan na niula ima sada sian hasomalan parugamoon ni halak/ bangso semit (bangsa Timur Dekat Kuno), isarana Israel. Molo di hasomalan halak Israel dipatupa nasida do pelean patumonaan na niula jala dipasahat ma i tu Jahowa marhite angka malim na marhobas di undungundung (andorang so jongjong dope bagas joro) manang di bagas joro (dung jongjong bagas joro). Dipelehon ma patumonaan i di ulaon gotilon, manang na nidok di hata heber: Shavuot manang sukkot. Dipasahat ma pelean i tu malim asa adong bohal/ parbalanjoan ni malim manang parhobas di undungundung manang di bagas joro, jala asa adong pangkeon tu na ringkot laho haulion/ paunehon undungundung i/ bangas joro i.

            Dipatupa halak Israel do ulaon rea on jala dipasahat ma pelean patumonaan on ima marningot sude angka na masa di bangso i uju di parhatobanon Misir dope nasida. Uju na pasahathon pelean i, didok ma: “Halak Aram na mandaodao anggo damang, dung i tuat ibana tu Misir, laos maredangedang disi mardongan otik jolma, hape gabe bangso na bolon, na gogo jala na torop bilanganna disi.” (ay. 5). Pandohan on martudutudu tu si Jakob ima halak Heber na borhat tu tungkan dangsina Kanaan ima Padang Aram jala mulak muse tu Kanaan rap dohot 2 ripena, Rahel dohot Lea ima boru ni tulangna, Laban. Masa ma halionpotir di luat i, si Josep ima sada sian anak ni sampulu dua si Jakob na gabe sada panggomgom Misir (1 Musa 41), manjou amana dohot sude hahangna dohot anggina dohot sude angka naposo ni si Jakob jala mian ma di luat Misir (1 Musa 46). Lam torop ma nasida di luat Misir jala lam bolon, na gogo jala torop bilangan.

            Alai ro ma halak Misir mambahen na so uhum tu hami, jala dirupa hami, jala diamplehon ulaon na poran tu hami (ay. 6). Pandohan on martudutu Fir’aun ni Misir na margoar Ramses na so mananda taringot si Josep na mambahen angka na so uhum dohot mangarupa tu halak Heber (2 Musa 1). On ma mula ni masa parhatobanon na masa tu halak Heber. Jala mangangguhi ma hami (ima halak Heber) tu Jahowa, Debata ni ompunami (ay. 7). Hombar tu 2 Musa 3: 7 dohot 2 Musa 6: 5 tangkas do dipabotohon “nunga Hutangihon anggukangguk ni halak Israel.” Hata anggukangguk ima sada ungkapan emosional dengan kesedihan yang sangat sakit, teriakan minta tolong atas rasa sakit”. Anggukangguk na masa di halak Heber pabotohon na mansai hansit jala dokdok situtu panghilalahon bangso i. “Debata ni ompunami, ” martudutudu tu Debata ni si Abraham, Ishak dohot si Jakob. Andorang so dipapatar Jahowa goarna ima “Jahowa” ditanda halak heber do Debata ni si Abraham, Debata ni si Ishak dahot Debata ni si Jakob na ginoaran “Debata  na sun hinagogo” (El-shadday). Pandohan “ditangihon Jahowa, anggukangguknasida” marlapatan na so dao Jahowa sian bangso i. Molo jonok do Jahowa tu bangso i, boasa dang pintor dipalua bangso i?

            On ma jotjot sungkunsungkun na tubu taringot hadirion ni Jahowa molo tung jumpang angka sitaonon manang na bernit di ngolu ni jolma. Alai naneng ma tangkas botoonta, na so jadi pasombuon ni Jahowa bangso i punjung di sitaononna. Disangkapi Jahowa do haluaon na naeng patupaonNa, alai ndada hombar tu na pingkiran ni jolma dipangke, alai pingkiran dohot dalanNa sandiri do (patudos: Jesaya 55:8). Adong do partingkian dipaloas Jahowa masa angka na bernit manang na hansit di bangso na niasianNa, jala dipaloas Jahowa do bangso na so mardebatahon Jahowa mangasa gogo dohot hamaloonna laho mambahen na hansit jala na bernit tu bangso na niasian ni Jahowa i. Alai, adong do partingkian dipatuduhon Jahowa do huasoNa dohot hinagogoNa na so hatudosan i laho paluahon naniasianNa i, jala patipulhon gogo ni bangso na mangasa gogo dohot hamaloonna i. Dipatupa Jahowa do 10 tulah tu halak Misir. Tung so margogo do gogo dohot huaso ni debata bangso Misir laho manaluhon gogo dohot huaso ni Jahowa. Tarlumobi di tulah na pasampuluhon, “hamamate ni anak buhabaju”. Ndang margogo debata Ra, ima debata na disomba halak Misir na nihaporseai debata na gogo laho manalpuhon tulah i. Mate do anggo anak buhabaju ni Fira’un Misir i. Marhite tulah i ma dipatuduhon hadirion ni Jahowa, ima Debata na so hatudosan, gogo dohot huasoNa na so boi dipatudos tu nasa gogo manang huaso na adong di portibi on na di sude inganan nang di sude partingkian.

            Marhite gogo dohot huaso ni Jahowa ditogihon Jahowa ma bangso i ruar sian Misir. Jumpang ma partingkian haluaon tu angka na joujou tu Jahowa jala na manghaposi Jahowa, jala masa hadabuan tu bangso na sai mangasahon gogo dohot hamaloonna jala na manghaposi debata sileban (ay. 8), jala diboan ma sahat tu tano habaoran ni susu dohot situak ni loba ima tano Kanaan (nang pe dang dohot sahat si Musa tu Kanaan). Ditongos Jahowa ma si Musa, jala marhite si Musa dipalua ma bangso i sian parhatobanon Misir sahat ma tu tano na niuarihon tu angka ompunasida, ima tano Kanaan, tano habaoran ni susu dohot situak ni loba. “habaoran ni susu dohot situak ni loba” marlapatan ima tano na gok las ni roha dohot hasonangan, jala tano pangalapan gogo (tanah yang penuh sukacita dan kesejateraan).

            Ingkon botoonta, tano Kanaan ima tano silehonlehon ni Jahowa tu Israel jala hataridaan haluaon na binahen ni Jahowa tu bangso hasudunganNa. Jala marhite i, angka bangso sipelebegu marnida saluhutna i. Sian i, gabe naeng ma bangso sipelebegu i mandapot haluaon i, ima mandapot tano Kanaan. Halak na mian di bagasan tano Kanaan, marlapatan ma i mian di asi ni roha ni Jahowa. Jala halak na mian di asi ni roha ni Jahowa, ingkon do adong roha na unduk jala mangoloi hataNa, jala adong roha manghamualiateon asi ni rohaNa i. Jala di ayat 10 – 11 diajari do boha do hita pasahathon pelean hamualiateon i tu Jahowa. Ndada dibagasan neang ni roha, alai dibagasan panombaon na polin tu Ibana, Na sun Badia i. parsombaon i patuduhon na serep, badia do hita pasahathon pelean i. Ai ndada alani godangna, alai boha do rohanta i pasahathon pelean i. Jala sai mian ma las ni roha marnida sude angka na denggan naung dibahen Jahowa tu ngolun on nang tu sude pangisi ni bagas ni jabu manghamualiateon angka denggan ni basa dohot asi ni roha ni Jahowa.

 

Refleksi Teologis

            Di partingkian on, ragam do angka na masa na boi mambahen hasit jala bernit angka sitaonon. Masa ma covid na niadopan sian taon 2020 na salpu torop jolma joujou tu Jahowa, asa salpu sahit mana mara bolon covid 19 i. Godang do panghorhon ni masa sahit i, isarana: godang na marujung ngolu, torop na hamagoan parkarejoan (PHK), hinorhon ni lam torop na terinfeksi gabe godang ma tutup angka dalan (PSBB, PPKM, Lockdown) na manghorhon angka supir marungkil, parsingkolaon pe tutup gabe di jabuna be ma angka jola marsingkola marhite zoom/ claasroom. Alai sude na i nang boi malua sian haringkot ni ngolu ima taringot tu sipanganon. Boha do hami mangan? boha do manuhor pulsa asa adong pangkeon laho marsiajar di jabu? dohot angka sungkunsungkun na asing. Ndang sae dope mara sahit, ro muse sitaonon sian angka jolma na asing marhite na olo patubutubu hata na so tingkos tu donganna jolma, dohot angka hinahansit na asing. Andigan do sae angka na masa on ale Jahowa???

            Marhite turpuk jamita on dipapatar do tu hita: “ditangihon Jahowa do sude angka anggukanggukta”. Na so jadi pasombuon ni Jahowa hita punjung manaon saluhutna i. Ragam do dalan ni Jahowa laho mangalusi angka anggukanggukta jala ragam do dalan dibahen Jahowa laho patupahon haluaon tu hita. Na ringkot nuaeng siulahononta ima:

1.       marhabengethon angka sitaonon na masa. Marbenget ni roha ima mangharinggashon angkau ulaon na denggan jala na so mansohot ibana patupahon ulaon i nang pe godang hamaolon na masa. Ingot ma, na metmet pe ulaon na denggan angka naung diulahon, mansai arga do i di adopan ni Jahowa. Unang ma mansohot mangulahon angka ulaon na denggan.

2.       Marhasatiaon. Satia na nidokna dison ima marhasatiaon di haporseaon. Ndang olo ibana olengoleng di haporseaon. Tongtong marhasatioan manghangoluhon hadaulaton (hidup beribadah). Ndang madabu ibana tu parsombaon tu debata sileban, manghaposi angka utiutian gogo ni portibi on, tidak percaya akan ramalan akan hari – hari baik.

3.       Manjugulhon martangiang. Tung halak na margogo do sipartangiang i, dokdok pe sitaonon ndang olo talu i. Pos situtu rohana di Debatana i (patudos BE. 487). Tangiang ima sada hosa ni haporseaonta, jala dalanta laho joujou tu Jahowa. Molo pe martangiang hita, unang ma asal martangiang. Naeng ma mardongan haporseaon na polin dohot pos ni roha na tontu hita martangiang. Marhite tangiang do tandaonta dirinta na gale, na na so margogo molo so mardonganhon Jahowa, alai molo Jahowa do donganta halak na margogo ma hita, jala na so tupa talu hinorhon ni angka sitaonon i. Amen.