DANIEL PANE

SELAMAT DATANG DAN MENIKMATI YANG TELAH DISAJIKAN

Selasa, 14 Desember 2021

Bahan Jamita Minggu, 19 Desember 2021; Jesaya/ Yesaya 7: 10 - 16

                                                                     BAHAN JAMITA

MINGGU ADVENT IV

Minggu, 19 Desember 2021

Ev.: Jesaya 7: 10 – 16; Ep.: Rom 15: 7 – 13; S. Patik: Psalmen 24: 7 – 10

IMMANUEL: DONGANTA MA DEBATA

Pdt. Daniel Bonardo Pane, S.Th.

Patujolo

            Horas...! masuk ma hita tu minggu advent na paopathon, jala on ma minggu Advent parpudi di taon 2021 on. Di minggu adven IV on marojahan ma taringot ende ni si Maria (magnificant) di naung dapotan tua ibana sian sude angka parompuan (ida Lukas 1: 46 – 55). Di ende ni si Maria on dipatuduhon las ni rohaNa di naung manomunomu sahalak Raja manang Mesias naung dibagabagahon ni Jahowa Debata marhite panurirang di Padan Na Robi. Marendeende jala marlasniroha si Maria ala ditodo Jahowa Debata do ibana, sahalak na marbaju (virgin/ perawan) inganan hatubuan Raja manang Mesias na pinarbagabaga i. di naung ditodo Jahowa Debata si Maria gabe na manubuhon Kristus/ Mesias i, jumpang jala gok ma songon na sinuriranghon ni panurirang Jesaya di Jesaya 7: 14: “ida ma, gabegabean ma sada na marbaju, jala tumubuhon sada anak, jala bahenanna ma goarna, Immanuel.” Laos on ma na gabe jamita dohot ojahan ni Jamita di minggu Adven na paopathon on. Boha do pangalapation ni Immanuel di konteks Jesaya songont turpuk jamita di minggu on? jala aha do na boi putihononnta songon mutiha na arga di minggu Adven IV on? masuk ma hita tu hatorangan ni turpuk jamita on.

 

Hatorangan ni Turpuk

            Jesaya ima sahalak panurirang na dipillit Jahowa gabe sahalak panurirang uju di taon hamamate ni raja Usia, raja Juda marhite pangungkapon na hasangapon dohot habadiaon ni Jahowa na niida si Jesaya di Bagasjoro (ida Jesaya 6). Andorang so hamamate ni si Usia, nunga mandapot pangungkapon si Jesaya, anak ni si Amos. Jala di tingki si Usia, si Ahas dohot si Hiskia raja Juda masa ma pangungkapon tu si Jesaya taringot aha na masa tu Juda dohot Jerusalem (bdk. Jesaya 1: 1). Jesaya marlapatan: “Jahowa do na paluahon” manang “Jahowa do na patupahon haluaon”. Haluaon na nidokna dison ima haluaon tu bangso Israel, haluaon sian biar ni roha, ganggu ni roha maradophon ondamondam ni harajaon na bolon na hehe laho maralo dompak Juda; jala haluaon sian dosa dohot sorop ni dosa ni bangso i. Jala turpuk jamita on masuk ma tu horong proto Yesaya manang Yesaya I, panurirang na manurirangi dompak Juda manang Jerusalem andorang so masa dope habuangon.

            Dungkhon hehe si Ahas gabe raja ni Juda dohot Jerusalem, lumlam ma angka pangalaho ni bangso Juda. Ndang dapot hatigoran dohot hasintongan di adopan ni Jahowa Debata. Nunga lam tu deakna ma dosa i jala nunga lam tu jorbutna angka pangalaho ni jolma pangisi huta Juda manang Jerusalem. Umbiaran nama jolma i tu gogo porang ni bangso na mangondam bangso i martimbanghon biar mida Jahowa. Dipuji nasida do Jahowa alai anggo roha dohot pingkirannasida ndang tu Jahowa, tangannasida na dipangke laho martangiang, laos tangan i do na patupahon na so uhum tu halak na pogos jala na dangol, jala mangarupa halak na daulat. Dipelehonnasida angka pelean situtungon marhite na pasahathon pelean na mokmok dalan laho manesa dosanasida. Dirimpu halak Juda/ Jerusalem molo dipelehon pelean na mokmok tu Jahowa, nunga sesa be angka dosanasida i, hape hagigion do di adopannasida. Marende do nasida mamuji nasida, alai gok gabus dohot angka tahitahi na jat di roha nang pingkiranna.

            Ro muse ma raja Israel Utara (Efraim) ima Pekah dohot raja Siria ima Rezin mandok asa parsidohot ma Juda tu horongnasida, ima horong na maralo dopak Asyur. Nunga pola didok si Jesaya asa unang mabiar si Ahas maradophon gogo ni bangso na so marDebatahon Jahowa, jala unang olo mangihuthon tahitahi ni si Pekah dohot si Rezin i. Alai dang ditangihon si Ahas na nidok ni si Jesaya, jala gabe mardongan jala mangido pangurupion ma ibana tu Tiglat Pileser raja Asyur. Ndang adong be pos ni roha tu Jahowa, biar nama na manggohi roha dohot pingkiran ni si Ahas. Dung mardongan Juda dohot Asyur maralohon Efraim dohot Siria masa ma sinkritisme, parsombaon tu Baal dohot Asyera masa ma di Juda. Disomba halak Juda dohot Jerusalem do ianggo Jahowa alai huhut do disombanasida Baal dohot Asyera, songon i nang hasomalan parugamoon ni Asyur pe gabe diulahon (songon hatorangan di bahan jamita Minggu, 12 Desember 2021 na salpu). Angka malim dohot sintua ni bangso i pe gabe panggunturi di bagasjoro jala dongan ni angka panangko na mambuat hauntungan na so sian dalanna (korupsi, hukum dapat diperjualbelikan).

Di na masa i ma disuru Jahowa ma si Jesaya pasahathon panurirangon taringot uhum na masa tu Jerusalem dohot Juda, jala dijouhon ma asa marhamubaon ni roha bangso i. manadinghon dosanasida. Marburi ma nasida jala mangurasi dirinasida marhitehite hata ni Jahowa. Marguru ma nasida mambahen na denggan, lului ma uhum, dipintori ma na nirupa, dipatingkos ma uhum tu na sopot so marama, jala mangondi angka na mabalu. Ido nian na dipangido Jahowa masa tu halak Juda manan Jerusalem, alai ndang tarjalo roha ni raja Ahas dohot pangisi ni Juda dohot Jerusalem. Halak na daulat jala na mandok hasintongan dohot hatigoaran ni uhum songon suga do i di parsaorannasida.

Ise be na boi paluahon bangso i sian dosanasida? Ise be na boi mamintori bangso Juda? Pelean do manang endenasida? Ari rea bangso i do manang hasomalan parugaomoonnasida? Ndang adong. Ndang boi ala ni pelean manang endenasida manang na mangulahon ari rea dohot haringgason mangulahon parugamoon gabe pintor nasida sian dosa jala malua sian parpior rimas dohot uhum ni Jahowa Debata na naeng masa songon upa tinuhor ni dosa na binahennasida i. Holan Jahowa Debata sambing ma patupahon haluaon tu bangso i, holan Jahowa Debata sambing do na boi paluahon bangso i sian upa tinuhor ni dosa i. Jala ragam do dalan ni Jahowa Debata laho pabotohon haluaon na naeng pamasaonNa. Isarana sai marulakulak do si Jesaya manjou asa mulak ma saluhut pangisi ni Juda dohot Jerusalem tu Jahowa, mulak manadinghon hajahatonnasida. Unang be sai marhaposan tu gogo ni portibi on dohot gogo ni angka harajaon na asing. marhaposan ma tu Jahowa jala ulahon hatigoran dohot hasintongan ni uhum, ido na naeng dipatupa bangso i.

Dalan na binahen ni Jahowa Debata laho patupahon haluaon i ima marhite bagabaga taringot haroro ni Sipalua (Mesias/ Kristus) marhite sada na marbaju (virgin/ perawan), ima turpuk jamita sadari on. Ro ma hata ni Jahowa marhite si Jesaya tu si Ahas, ima raja gumomgom Juda (ay. 10). Pangido hamu ma tanda di ho sian Jahowa Debatam, pangido sian banua toru manang sian banua ginjang sahali (ay. 11). Ayat 11 on ima songon sada kritik taringot na so pos be rohani raja Ahas dohot na so porsea be si Ahas taringot gogo dohot huaso ni Jahowa na boi paluahon bangso i sian ondamondam ni halak Siria, Efraim dohot Asyur jala ondamondam angka harajaon na asing. Jahowa na marhuaso jala na marmulia di banua ginjang dohot di banua toru, jala ndang adong huaso na boi dipados manang na mangatasi huaso dohot hamuliaon ni Jahowa nang di banua ginjang, banua tonga dohot di banua toru (pangantusion banua toru di padan na robi ima banua ni angka naung mate). Molo jolma na marhuaso nuaeng di banua tonga, alai na so adong be huasona maradophon banua toru. Alai Jahowa mangatasi saluhut angka huaso nasa na adong di sude inganan dohot tingki. Tanda na naeng didok dison ima pambahenan ni Jahowa na naeng niida si Ahas laho mangalusi jala manesa biar dohot ganggu ni rohana i. Tanda na nidok di ay. 10 ima sada tanda taringot pambahenan ni Jahowa na laho paluahon bangso i.

Alai ditulak si Ahas ma na nidok ni si Jesaya i, jala ninna si Ahas ma: “ndang olo ahu mangido, asa unang huunjuni Jahowa” (ay. 12). Tontu alus ni si Ahas on ala ni biar ni rohana taringot na masa songon di Massa dohot Meriba uju na diunjuni halak Israel Jahowa marhite si Musa di halongonan (2 Musa 17) na gabe torop halak Israel hona rimas ni Jahowa ala na so porsea nasida taringot panarihonon ni Jahowa, na sai ganggu di pardalanannasida. Marasing do hata “unjuni” di Maleakhi 3: 10 tu na mangunjuni songon na masa di Massa – Meriba dohot di turpuk jamita on. hata “unjuni” di Maleakhi 3: 10 ima ala ni porsea do bangso i taringot panarihonon ni Jahowa di ngolunasida jala na so tupa ganggu taringot pardalanan ni ngolu ni bangso i mian di uhum dohot di patik ni Jahowa. Molo na masa di Massa – Meriba dohot di turpuk on ima ala na so porsea jala ganggu rohanasida. Hape nunga tung ragam panarihonon dohot pangaramotion ni Jahowa tu bangso Israel dohot Juda, hape dang porsea, ganggu dohot tahuton nasida hinorhon ni ondamondam dohot hinorhon na masa di parngoluan ni bangso i, na boi parrohon rimas dohot hamatean tu bangso i. Alai diuduti si Jesaya ma di ay. 13: “ua tangihon hamu ma, ale pinompar ni si Daud! Ndang dope sae hamu paururuhon jolma, dohot do Debatangku naeng lojaonmuna.” Dipaingot do taringot bagabaga ni Jahowa tu si Daud dohot tu sude pinompar ni si Daud na gabe manggomgom bangso na nipillit jala na niasianNa. Dipauruuru si Ahas do angka jolma na ginomgomanna marhite angka uhum na boi dipapeol, mangarupa angka na pogos dohot na gale, mamaksa mambayar upeti na mansai balga na mambahen angka na pogos gabe lam tu pogosna, korupsi  di angka inganan sahat tu bagas joro. Nuaeng dohot do halojaonna Jahowa Debata marhite na panulakhononna di pangidoan na pinasahat ni si Jesaya tu Ibana. Hata “halojaon” na dituduhon tu Jahowa marlapatan tu penyangkalan dohot na so porsea be ibana tu gogo dohot huaso ni Jahowa, Debata.

Alai nang pe songon i, dang na sundat ulaon haluaon na pinatupa ni Jahowa nang pe ditulak si Ahas haluaon i. ndang na sundat haluaon dipatupa Jahowa tu portibi on nang pe ditulak portibi on haluaon i. Jahowa Debata sandiri do na patupahon sada tanda haluaon marhite gabegabean sada na marbaju, jala tumubuhon sada anak, jala bahenonna goarNa Immanuel (ay. 14). Ndang ala gogo ni jolma dohot angka pambahenan ni jolma gabe ro haluaon i. alai Jahowa Debata sandiri do na pamasahon haluaon i marhitehite angka so tuk dipingkiran ni jolma jala na so tuk tu pangantusion ni jolma. Boha do sahalak na marbaju boi tubuhon anak molo so marhite gogo ni jolma? Ndang hombar tu pingkiran ni jolma i Jahowa pamasaon haluaon, jala ndang suhatsuhat ni pangantusion dohot pingkiran ni jolma na jempek Jahowa pamasahon haluaon. Hata Immanuel na marlapatan donganta ma Debata manang Debata di tongatonganta. Hata Immanuel on pabotohon taringot hadirion ni Jahowa na mian di habadiaon dohot hamuliaonNa alai jonok do tu bangso na niasianNa. Ibana na mian di tongatonganta. Molo Jahowa do di tongatonganta marlapatan ma i ndang dao Ibana dohot hita. Jahowa sandiri do paluahon hita, jala Ibana sandiri na marmudumudu ngolunta. Mentega dohot situak ni loba ma panganonna, paima diboto mambolongkon na jat, jala mamillit na denggan (ay. 15). Mentega dohot situak ni loba ima sipanganon na somal dipangan angka dakdanak na asing di luat i. ayat on pabotohon nang pe hatutubu ni Immanuel on ima marhitehite huaso ni Jahowa Debata (divine power) alai anggo hangoluanna songon hasomalan ni dakdanak na masa (ay. 17). Hagodanganna pe songon dakdanak na asing, paima so jumpang tingkina Ibana gabe panguhum di sude angka bangso. Ayat 16 – 17 marnida dakdanak i mangolu di hajolmaon, alai anggo haroroanna ndada sian gogo ni jolma alai gogo ni Jahowa marhite Tondi na songgop tu na marbaju i.    

 

Hahonaan ni Turpuk

            Jumpa ma songon na diturpuk on marhite hatutubu ni Jesus Kristus. Jumpa ma na tarsurat di Jesaya 7: 14 tu ngolu ni si Maria, sahalak na marbaju na sinonggopan ni Tondi Parbadia ma ibana jala linggoman ni hagogoon ni Natumimbul i do si Maria, ala ni i na badia do dohonon na tubu i, Anak ni Debata (ida Lukas 1: 35 patudos tu Mateus 1: 22 – 23). Nunga tubu be Jesus Kristus, jala hatutubuna songon hatutubu ni dakdanak pada umumnya, nang pe haroroan ni Jesus Kristus ima huaso dohot hamuliaon ni Jahowa marhite Tondi Parbadia na songgop tu si Maria. Ndang di tingki Pentakosta mula ni Tondi Parbadia adong songon na masa di Ulaon ni Apostel 2, di parmulaan ni panompaon i pe nunga adong Tondi Parbadia, ima Tondi ni Jahowa, Tondi na so sian portibi on ala Jahowa sandiri do nampua Tondi i. Hatutubu ni Immanuel ndada holan pabotohon naung tubu sada dakdanak songon partubu ni dakdanak na asing, alai pabotohon taringot habalgaon dohot hahomion ni pambahen ni Jahowa Debata laho patupahon haluaon tu ganup jolma dohot portibi on. Unang pangasahon pingkrianta dohot pangantusionta taringot boha do parjadina masa songon na dibaritahon turpuk jamita on? boha do parjadina sada na marbaju tubuhon anak molo so marhite gogo dohot ulaon ni jolma songon na somal. Boto ma angka dongan, ndang pingkiranta jala ndang suhatsuhat ni pingkiranta i dipangke Jahowa laho patupahon haluaon i (bdk. Jesaya 55: 8 – 9).

            Immanuel: donganta ma Jahowa Debata. Marlapatan dang dao Ibana sian hita. IBANA mian rap dohot hita di sitaononta dohot di ragam habernitonta. Laos on ma na paposhon rohanta di na mandalani ngolu on. unang ganggu jala unang tahuton. Unang ma ganggu di panarihonon ni Jahowa di ngolunta, unang ganggu di pangaramotionNa di ngolunta. Unang tahuton. IBANA do nampuna hita. Molo di tongatongata do Jahowa Debata ndang na mandok pasrah hita di ngolu on so mulaulaon, ndang na mandok pasrah hita laho pasahathon boban pingkiranta tu IBANA, ndang mandok molo di tongatonganta do Jahowa Debata ndang masa be sahit, parungkilon, haberniton dohot sitaonon di ngolunta. Alai, anggo haroroNa di tongatonganta patubuhon gogo na marimpotimpot dohot las ni roha, patuguhon panghirimon na tontu taringot haluaon dohot panarihonon ni Jahowa di ngolunta. Gogo i do na mambahen hita manahan, marbisuk, marbenget ni roha, jala manghamonanghon saluhut haberniton, na hansit dohot sitaonon na masa. Panghirimon i do na lam mambahen hiras rohanta di na mandalani ngolu on. dang ganggu jala pos situtu rohaNa di Jahowa Debata na mangurupi jala na mandongani hita jala marhasatiaon laho mangulahon angka na denggan. Molo mian do Jahowa Debata di tongatonganta boasa be hita marhaporusan tu gogo ni portibi on. Jahowa di tongatonganta manjou hita asa tatundalhon ma dosa, ditanggalhon ma bangkobangko dohot tahitahi na jat. Tinggalhon jala tadinghon ma angka ulpuhan hadatuon, tanggalhon ma panjagaan ni daging unang be olo hita dipahatoban sibolis pangago i.

Immanuel, donganta do Debata manang di tongatonganta do Debata. Immanuel ima hataridaan pambahenan ni Jahowa Debata, ima haluaon i. Unang ma tatulak haluaon i, unang ma ditulak soara ni Tondi ni Debatanta i. Jesus Kristus, Ibana ma Immanuel i. Saor tu jolma pardosa alai ndang na gabe pardosa Ibana. Saor do Ibana na so tumanda dosa laho patupahon haluaon na sian Jahowa Debata. Ibana na manuktuk pintu ni rohanta i asa mian Ibana di rohanta. Sadari on, di na binegemuna soaraNa, unang ma papir hamu rohamuna songon nasida na tangkang i di ari pangunjunan di halongonan i (Heber 3: 7 – 8). Amen.

Ginurithon: Pdt. Daniel Bonardo Pane, S.Th.

Pandita ni HKI na marsingkoa muse

 

BAHAN JAMITA MALAM NATAL 24 DESEMBER 2021; PSALMEN/ MAZMUR 147: 1 - 11

 

BAHAN JAMITA 

MALAM NATAL (CHRISTMAS EVE)

Jum’at, 24 Desember 2021

Ev.: Psalmen 147: 1 – 11; Ep.: Mateus 1: 18 – 23

 

ENDEHON HAMU MA HAMULIAON NI JAHOWA!

Oleh: Pdt. Daniel Bonardo Pane, S.Th.

Patujolo

            Selamat malam natal ma di hita saluhutna. Haleluya... haleluya.. nunga tubu be Jesus Kristus. Haleluya... haleluya... nunga patar be hatimbulon pambahenan ni Jahowa di ngolu ni angka jolma dohot sude na tinompa. Pambahenan ni Jahowa na papatarhon hamuliaonNa na gabe haluaon jala gok halongangan bolon do sude angka pambahenan ni Jahowa na sun timbul i mangatasi saluhut hagogoon dohot hamuliaon di sude inganan, nang tingki. Tama situtu do pangiarhon ni saluhut bangso nang sude angka na tinompa ende pujipujian mamuji Jahowa. Jala sude nasa ulu ni tot marsomba tu adopanNa na gok habadiaon dohot hamulioanNa i. Laos di ulaon borngin Natal sadari on, diarahon do asa parsidohot hita mangendehon hamuliaon ni Jahowa, mangendehon ende pujipujian ni GoarNa na sun timbul i. Asa ampit do pangantusionta taringot ende na pinabotohon di tupuk on, masuk ma hita tu hatorangan ni turpuk.

 

Hatorangan ni Turpuk

            Anggo buku Psalmen ima sada buku na marisihon ragam angka tangiang, pangajarion, pamujion dohot panghatindanghon haporseaon ni ragam panurat di ragam partingkianna be. Anggo Psalmen 147 dang pola patar disurathon ise do panurat ende pujipujian on. Deba angka na bisuk mandok si Daud do panurat ni psalmen 147 on ala borhat sian Psalmen 145, laos udut ni ende Psalmen 145  anggo Psalmen 147. Na deba muse mandok ndang si Daud na manurathon Psalmen 147 on ala martudutudu do ende on tu las ni roha bangso Israel dung malua sian rimas ni Jahowa marhite habuangon ni bangso i. marolopolop ma bangso i manghalashon haluaon na pinatupa ni Jahowa tu Israel, bangso na niasianNa i. Ndang pola bagas hita ingkon mamboto taringot ise do panurat ni ende on. Alai na mansai ringkot nian botoonta anggo Psalmen 147 on disurathon sahalak na daulat, jala marhite ende on do ibana manghatindanghon haporseaonna dohot panandaionna tu Jahowa Debata. Dihatindanghon ibana haporseaonna dohot panghatindanghononna taringot hagogoon dohot pambahenan ni Jahowa Debata na gok hamulioan dohot hasangapon i.

            Dipungka do Psalmen 147 on marhite hata: “Haleluya”. Laos marhite pamuhaion on do diantusi ma Psalmen 147 on ima sada ende Hallel. Haleluya marharoroan ma sian hata Heber ima Haleluyah (Hy"“ Wll.h;î). Hata Haleluyah marharoroan sian dua hata: “Hallelu” dohot “Yah”. Hata Hallelu ima kata kerja untuk merujuk kepada sesorang (personal/ tunggal) na marlapatan “puji ma”, dung i hata “Yah” na martudutudu tu Jahowa (di halak Heber didok YHWH (YAHWEH)). Sian i botoonta anggo Haleluyah marlapatan: “Puji ma Jahowa”. Dang boi dilapati hata Haleluya “puji ma Debata”, ala marragam bangso ragam do Debatana, molo pe Haleluya on dilapati: “puji ma Debata”, ingkon do martudutudu tu Jahowa, Debata ni Israel. Debata ni si Abraham, Ishak dohot Jakob. Hata Haleluya holan tu JAHOWA sandiri do sipuji on. I do umbahen molo halak na mar-Haleluya ima halak na mamuji Jahowa. Jala pamujion i marudut do tu hadaulaton (peribadahan/ haundukhon) tu Jahowa. Unang ma pamanganta mandok Haleluya, alai molo pingkiranta jala rohanta dang tu Jahowa alai tu gogo ni portibi on. Mamuji Jahowa dituntut do pamerengonta manang parnidaonta songon nang rohanta ingkon hibul tu Jahowa.

Ai denggan do endehonon Debatanta ai hasudungan do Ibana tama pujipujian (ay. 1). Alamat ni ende on ima tu Debatanta, ima JAHOWA, Debata ni Israel. Molo didok denggan marlapatan do i ulaon na marguna do, jala marlapatan diulahon. Ragam do ende dipangke di Padan na robi. Adong do ende andung (lamentation), ima sada ende taringot andung hinorhon ni haberniton dohot na hansit na niae manang na dihilala sahalak na daulat. Marhite ende andung on ma dipabotohon taringot hinahansit jala hinabernit dohot dokdok ni sitaonon na songgop di ngolu ni sahalak na daulat jala marningot dohot mangidohon asi ni roha dohot pangurupion ni Jahowa nang songon i pambahen ni Jahowa laho margogoihon, mandongani jala paluahon ibana sian na masa i (ima Ende Andung Jeremia, Psalmen 41 – 42). Adong do ende panolsolion ni dosa ima na sada ende na marisihon taringot panolsolion ni sasahalak naung dipinsang Jahowa marhite naposoNa hinorhon ni dosa na binahenna i, disolsoli ma dosana i, jala dipangido ma asa tung unang diuhum Jahowa manang ditabunihon Jahowa bohiNa maradophon ibana, mangidohon hasesaan ni dosa sian Jahowa na tuk manesa dosa (Psalemn 51) dohot ende na asing. Alai molo turpuk jamita on ima mansohon asa mangendehon ende pujipujian tu Jahowa Debatanta. Aha do alana umbahen pola hita mengendehon ende pujipujian tu Jahowa Debatanta? Ala Ibana do pauli Jerusalem, jala papunguhon halak Israel angka na mampar i (ay. 2). Ayat on martudutudu tu haluaon na masa tu halak Israel rea (Israel Raya). Jerusalem naung sega binahen ni harajaon ni Babel, dipauli Jahowa marhite Cyrus/ Koresy na paloashon halak Israel saluhutna mulak tu bona pasogitnasida, jala sude halak Israel na tarbuang sian sude luat mulak ma tu Israel. Jahowa do paulakhon hasangapon ni Israel.

Ibana do na pasabam angka parroha na bojok jala dililiti angka bugangnasida (ay. 3). Nunga tung hansit jala bernit na tinaon ni halak Israel uju masa habungan Babel i (nang pe deba adong do halak Israel na hundul di hundulan harajaon ni Babel, isarana Daniel dohot 3 donganna). Haberniton ni halak Israel ndada ala na hansit dihilala nasida di luat Babel manang di luat na asing, alai hinabernitonnasida ima di naung sega hadirionnasida songon sada bangso na bolon, bangso na marDebatahon Jahowa nunga malengese be saluhutna. Tung so adong be na boi sihirimon laho mulak jala paulihon angka naung sega i hinorhon ni parporangan na masa uju Nebukadnesar raja Babel maralohon harajaon ni Juda. Hansit na dihilala i ima songon sada bugang ni pamatang na mansai hansit. Dililit Jahowa ma bungang i marhitehite naung talu harajaon ni Babel maralohon Persia. Marsuraksurak bangso i mulak tu bonapasogit nasida. Marolopolop jala mariaria ma nasida. Ndang dihilala be bungang i, ima hinaberniton i.

Ay. 4 – 6 ima mambaritahon taringot hasongkalan ni Jahowa dohot hasintongan ni uhum ni Jahowa. Jahowa do na manompa angka bintang jala na manjouhon goar nasida (bdk. 1 Musa 1: 16 – 18). Di Padan na Robi adong do goar ni bintang, isarana bintang Orion (bintang pemburu) (Job 38: 29 – 31); bintang poriama, bintang sidongdong, bintang hala (Job 9: 9; Jesaya 13: 10; Jesaya 14: 12; Amos 5: 8); bintang maratur (Jesaya 3: 22) dohot lan na asing. Pangantusion bintang di padan na robi ima: parangan di langit (tentara langit) (ida 5 Musa 17: 3; Jer. 33: 22); panggomgom ni bangso (Dan 8: 10); pabotohon hahomion jala habalgaon pambahenan ni Jahowa (Psalmen 8: 4; Jes 40: 25) dohot pangantusion na asing. ay 4 turpuk on ima na gabe kritik tu bangso na porsea tu gogo ni langit parlangitan songon i marsomba tu bintang di langit (bdk. Amos 5: 26; Jer. 8: 2). Paingothon ndang na gabe sisombaon bintang dohot angka na adong di langit, ai na tinompa Jahowa do nasida jala marisuang do jolma na marsomba tu bintang na di langit. Jahowa do manggomgom angka bintang jala marsomba tu adopanna do sude angka bintang jala sude parangan na adong di langit (pat. Psalmen 148: 2 – 5). Jahowa do Raja na marmulia na manggomgom saluhutna jala sintong do angka uhumNa. Ndang tardodo angka pangantusion na adong di portibi on ianggo parbinotoan ni Jahowa, ndang tuk pangantusion ni jolma laho mambatasi parbinotoan ni Jahowa (bdk. Jesaya 55: 8). Ala ni i unang adong na paginjanghon diri dohot mangasahon parbinotoanna laho mamuji Jahowa. Unang ma mangasahon hamaloona molo pe laho marsomba tu Jahowa. Molo pe adong hamaloon dohot parbinotoan pangkeon ma i mangulahon na denggan. Dengganan do mangulahon angka na denggan unang tumagon na jat. Jahowa sandiri do na paluahon angka na nirupa marhite naposo na pinillitNa i (pat. Psalmen 4: 4).

Ay. 7 ima sosososo asa mamuji Jahowa marhitehite uninguningan mangendehon ende hamauliateon hinorhon ni sude angka pambahenan ni Jahowa na gok halongangan bolon. Ende las ni roha, ende parolopolopon dipangiar patuduhon las ni roha di sude angka pambahenan ni Jahowa. Uninguningan ima sada alat musik tradisional di halak Batak, molo di hata Heber didok marhite hasapi (rAN*kib.= bekhinnor), alat na dipangke si Daud laho mamuji Jahowa, jala na dipangke halak Israel laho mamuji Jahowa. Turpuk on paboahon tu hita asa itapuji Jahowa marhite budayanta, alat musik budayanta. unang pola dipinjam budaya na asing laho mamuji Jahowa. Aha pe budayanta, bahasa, alat musik itapangke ma laho mamuji Jahowa. Jahowa do na manarihon sude angka na tinompaNa i (ay. 8 – 9). Ndada holan na manompa Jahowa di angka na tinompaNa i, alai disarihon jala diparmudumudu, diparorot Jahowa do saluhutna songon i angka jolma (bdk. Psalmen 104: 14 – 35).

Ndang dihalomohon Jahowa gogo ni hoda jala ndang lomo roana mida haehae ni baoa (ay. 10). Ayat on pabotohon tung na so hinalomohon Jahowa do gogo ni porang jala bangso na mangasahon botohonna. Molo pe adong bangso na laho marporang dompak bangso na pinillit ni Jahowa, Jahowa sandiri do na marporang dompak bangso i (pat. 2 Musa 14: 14). Hadameon, hademakhon, jala hasonangan di bagasan hasintongan dohot hatigoran do do na nihalomohon ni Jahowa masa tu bangsoNa. Dihalomohon Jahowa Debata do angka na manghabiari Ibana, angka na manghalungunhon asi ni rohaNa i (ay. 11 bdk. Mikha 7: 7).

 

Refleksi Teologis

            Barita Natal ima barita taringot habalgaon, hahomion dohot barita hamuliaon ni Jahowa Debatanta. Dipatupa Jahowa Debata do angka pambahenanNa na gok hahomion dohot na marmulia i marhitehite Jesus Kristus naung tubu di bara ni pinahan, di huta Betlehem. Di hatutubuNa i, marende do angka surusuruan dohot parangan na di surgo mamuji Jahowa Debata, Gloria in excelsis Deo, ende hamulioan ni Jahowa, ende hasangapon di Jahowa. Hatutubu ni Jesus patubuhon las ni roha dohot parolopolopon tu sude angka bangso dohot sude na tinompa. Marhite hatutubu ni Jesus Kristus patar ma holong ni roha ni Jahowa tu na tinompaNa i. hatutubu ni Jesus pabotohon haserepon ni roha, situasi tenang dan damai laos on ma na binoan Jesus Kristus patuduhon haserepon ni rohaNa, Anak Sasada ni Jahowa Debata, Panondang na so ra mintop jala Raja hadameon.

            Alai ndang sude jolma na olo marolopolop marhitehite hatutubu ni Jesus laos marsangkap do ibana laho mamunu Jesus, ala biar ni rohana Jesus manggantihon ibana gabe raja (isarana Herodes). Dang sundat haluaon dohot parolopolopon i molo pe ndang sude jolma manjalo parolopolopon i. boha do hita nuaeng? Songon si Herodes i do nuaeng hita na so tarjalo roha parolopolopon i hinorhon ni rimas, pangiburuon, tahitahi na jat, hosom, dohot angka ulaon na jat na mian dope di pingkiran dohot di parngoluonta?

            Marhite jamita on, diarahon do hita asa parsidohot hita mar”Haleluya” mamuji Jahowa Debata na songkal jala na marmulia. Molo mar”haleluya” tarida ma i sian ngolu na roha dohot pingkiranna holan tu Jahowa, manghalungunhon haluaon dohot pambahenan ni Jahowa Debata di ngoluna huhut na mangaradoit angka hata manang patikNa. Nunga tubu be Jesus Kristus, ima Hata ni Jahowa na gabe daging, saor tu jolma. Marhitehite hatutubuNa pamagohon angka biar ni roha manang hatahuton laho mandalani ngolu on. Ndang jumpang be biar manang bohaboha on di ngoluna. Togu ibana manghirim dihaporseonNa jala marhasatiaon mangulahon lomo ni rohaNa. Molo songon i do ngolunta, porsea ma hita haholongan ni Jahowa ma hita jala gabe hasianNa ma hita. Unang so diboto hamu, marhasurungan do dibahen Jahowa angka hasianNa, matua ditangihon Jahowa do molo tajou Ibana (bdk. Psalmen 4:4). Antong, tasomba ma Ibana naung tubu i, tasomba ma Ibana Raja na Hadameon. Rap ma hita mangendehon ende hamuliaon ni Jahowa Debata songon ende pardisurgo i. itaendehon ma Jahowa marhite adatta sandiri, alat musikta sandiri dohot pakean adatta. Marolopolop ma ita manghalashon Raja na serep jala sipardame i. Amen. Haleluya

 

Ginurithon ni: Pdt. Daniel Bonardo Pane, S.Th.

            Pandita ni HKI na marsingkola muse

 

 

Kamis, 09 Desember 2021

Jamita Minggu Adven III, 12 Desember 2021 - Zepanya/ Sepania 3: 14 - 20

                                                                      BAHAN JAMITA

MINGGU ADVEN III

Minggu, 12 Desember 2021

Ev.: Sepania 3: 14 – 20; Ep.: Lukas 3: 7 – 17; S. Patik: Epesus 5: 19 – 20

 

LAS MA ROHANTA! DI TONGATONGANTA DO JAHOWA DEBATA

Patujolo

            Horas di hita haganupan, na marsihaholongan di bagasan Jesus Kristus, Hangoluanta i! Masuhanta ma minggu Adven III di minggu on. Hombar tu kalender liturgi huria Adven III pabotohon taringot Haroro ni Jahowa, Debata tu portibi on gabe Sipalua, jala ido umbahen ingkon patupaondo panomunomuon taringot i di bagasan las ni roha. Sungkunsungkun nuaeng, adong dope las ni rohanta na patupahon adven di taon 2021 on? Unang ma nian holan songon alogo na mamollus sambing taringot minggu adven na masa ganup taon, na so adong panghorhononna tu angka haulion dohot hadengganon di ngolu dohot parangenta di tongatonga ni humaliangta. Marhite turpuk jamit di minggu adven on, disosohon do asa marlas ni roha hita. Aha do alana jala dia do bonsirna umbahen disosoi jala disuru hita marlas ni roha? Antong masuk ma hita tu hatorangan ni turpuk jamita.

 

Hatorangan Turpuk Jamita

            Sepania ima sahalak panurirang na dipillit Jahowa laho paboahon taringot angka pambahenan ni Jahowa na naeng masa tu tongatonga harajaon ni Israel. Sepania (hata Heber didok “Tsefanya” na marlapatan JAHOWA na buni, manang habunion ni JAHOWA). Panuriran Sepania ima anak ni si Kusyi, pahompu ni si Gedalya, nini ni si Amarya, ondokondok ni si Hizkia raja ni Juda taon 716 – 687 andorang so tubu dope Kristus (Sepania 1: 1). Na paboahon anggo si Sepania ima sada panuriang na marharoroan sian keluarga harajaon ni Juda jala manurirangi di harajaon Juda (Israel Dangsina) uju panggomgomion raja Josia taon 640 – 609 andorang so tubu dope Kristus. Molo sian pomparan ni si Hizkia do si Sepania, maralapatan sasundut ma si Sepania dohot si Josia Raja sian Juda.

            Dung salpu Hiskia manggomgomi harajaon Juda taon 729 – 687 andorang so tubu dope Kristus, hehe ma ianakhonna ima Manasye gabe raja di luat Juda. Sian panggomgomion ni si Manasye (686 – 643/642 sM) sahat tu Amon (643/2 – 641 sM) nunga gok be angka ulaon na so hombar tu patik ni Jahowa diulahon bangso i. Bagas joro na gabe inganan parsaoran mamuji Jahowa Debata, dirumari do i marhitehite na jongjong disi parsombaon tu Asyera (debata ni Asyur) (sinkritisme), ala uju i digomgomi Asyur do Juda. Nunga lam jorbut be pangalaho na masa. Uhum pe boi dipapeol jala dituhor, sai disorahon do dame alai ndang adong dame masa. Angka malim pe ndang be mangulahon ulaonna songon sada parmahan Israel dohot parmahan Juda,. Ndang mabiar be jolma i mangulahon dosa, jala ndang adong be hataridaan habadiaon i ala nunga dos pangalaho ni bangso i songon pangalaho bangso na so mardebatahon Jahowa. Masa ma disi pelacur – pelacur bakti, ima sada ritus na mamelehon anak boru gabe diparjolma malim, hataridaan debata ro manopot jolma i songon sada pangoli mamparjolmahon (menyetubuhi) oroanna ima hasomalan parugamoon halak Asyur, dohot mamelehon ianakhonna gabe pelean situtungon tu debata Molokh. Lam martumbur ma haginjangon ni roha dohot angka siula na jat, ndang jumpang be roha na marhadaulaton. Godang ma na hansitan, na pogos lam tu pogosna jala dipaluntaluntak na sangap jala na mamora i ma uhum hasintongan i.

            Di na masa i ma jongjong si Sepania manuriranghon taringot uhum na naeng sipamasaon Jahowa tu bangso i (ima huta Juda/ Jerusalem). Barani do si Sepania manuriranghon paruhuman ni Jahowa Debata tu keluargana sandiri. Disuriranghon si Sepania taringot na ro Jahowa tu bangso i, mandapothon huta Jerusalem. Saor Jahowa laho patupahon ulaonNa. Aha do ulaon na naeng patupaon ni Jahowa Debata? Ima, parjolo: Paruhuman (Sepania 3: 1 – 8). Tutu do pardenggan basa jala parasiroha godang do Jahowa, alai unang lupa hita na sintong do uhum ni Jahowa jala ingkon uhumonNa do ganup jolma na so mangulahon hasintongan uhum ni Jahowa Debata. Paruhuman ni Jahowa Debata ndang boi tawar – menawar, paruhuman ima hak mutlak ni Jahowa mardaphon sude na tinompaNa. Nunga tung torop angka panurirang na manosohon jala manjouhon asa marhamubaon ni roha (syuv), alai pir do sipareponnasida umbege hata sosososo i (isarana Jesaya, Mikha, Jeremia dna). Paduahon ima “haluaon” (ay. 14 – 20). Haluaon na ima sada na mansai diparsinta angka jolma na daulat jala na unduk dohot na manghangoluhon hadaulaton ni roha. Jahowa Debata sandiri do patupahon haluaon tu bangso na niasianNa.

            Ido umbahen didok di ayat 14: “mariaria ma ho ale boru Sion! Marolopolop ma ho ale Israel! marlas ni roha ma ho jala marolopolop sian nasa roham, ale boru Jerusalem. Hata marolopolop jala mariaria ima sada hataridaan gok las ni roha. Sahalak na marolopolop tontu tarida do sian pardompahanna na minar jala adong semangat. Adong 3 alamat ni mariaria jala marolopolop dison ima: “boru Sion”, “Israel” dohot “boru Jerusalem”. Sude na i martudutudu tu ngolu ni halak Israel saluhutna, alai ndang na gabe dos pangantusionna. “boru Sion” martudutudu ma i parolopolopon masa ma di bagas joro (Sion: ima dolok na timbo di Jerusalem, inganan hapeahan bagas joro ni Jahowa). Ise do boru sion na didok dison? Manghatahon boru Sion manang boru Jerusalem ndada hombar tu jenis kelamin baoa manang boruboru, alai patuduhon sada parsaoran ni Jahowa dohot bangsa Israel ima songon parsaoran mansai jonok (sangat dekat/ intim). Jahowa Debata do na mamungka parsaoran diriNa tu halak bangso Israel.

            Boru sion ima sada komunitas na adong di bagas joro (ngolu na marhadaulaton) na so olo mangihuthon parsombaon tu Asyera manang na so mandohoti angka hasomalan parugamoon na asing. Boru Jerusalem ima parsaoran taringot tu harajaon raja dohot na ginomgomanna. Boru Jerusalem ima komunitas na manghalungunhon hasintongan uhum dohot hatigoran. Boru Jerusalem ima komunitas umat Allah yang hak keadilannya dirampas, dikucilkan, dan menjadi korban kekuasaan yang berkuasa ketika itu. Israel ima sude na adong di Juda dohot di Efraim (Israel Utara, nang pe nunga mago be panggomgomion Israel Utara dungkon parporangan Syiro Efraim). Aha do alana jala dia do bonsirna umbahen dijou manang disoarahon asa marriaria dohot marolopolop? Ima: nunga diunsat Jahowa uhumNa tu bangso i songon naung disuriranghon di Sepania 3: 1 – 8. Dung salpu raja Amon manggomgomi Juda, jongjong ma si Josia manggomgom Juda uju marumur 8 taon dope ibana (bdk. 2 Rajaraja 22). Di pa-18 taonhon panggomgomion ni si Josia ragam ma angka na binahen ni si Josia na patubuhon hamubaon tu harajaon ni Juda. Dipaias ibana ma angka patung Asyera, dipaias jala dipaso ma angka hasomalan parugamoon Asyur nang songon i hasomalan taringot mamelehon ianakhonn na gabe pelacur bakti dohot pelean situtungon tu debata Molokh (bdk. 2 Rajaraja 23) jala dipajongjong ma patik na sampulu i dohot 613 mitzvot na gabe undangundang di harajaon ni Juda. Ulaon paskah na so hea be diualhon halak Juda andorang so si Josia gabe panggomgom, nuane dipamasa ma. Angka partondung jala angka datu dohot panurirang pargapgap na martumbur di Juda nunga disiaphon si Josia. Ditanda do na binahen ni si Josia ima reformasi Yosia.

            Mampanghorhon do hamubaon ni roha tu haluaon na pinatupa ni Jahowa (ay. 15 – 16). Dihasintongan ni uhum na binahen ni Jahowa disi do muse adong asi ni roha. Na marlapatan ndang tarsirang asi ni roha tu hasintongan ni uhum ni Jahowa Debata. Jahowa Debata gabe raja ni Israel (saluhunta ima Israel Utara (Samaria/ Efraim) dohot Israel Dangsina (Jerusalem/ Juda). Jala di ayat 15 – 16 ma muatan eskhatologis di padan na robi. Muatan eskhatologis na pabotohon Jahowa Debata sandiri do na patupahon haluaon jala Ibana raja na manggomgom saluhutna. Ndang marhaujungan panggomgomion ni Jahowa jala hot ro di saleleng ni lelengna do Ibana marhuaso mangatasi sude angka huaso di sude ingnan dohot di sude tingki. Ibana na ro jala mian di tongatonga ni bangso i (ay. 17). Laos on ma na manipulhon pangantusion jarak ni Jahowa tu bangso na niasianNa. Ndang dao Ibana sian hita, nang pe hita sandiri do na padaohon diri sian Jahowa marhite na mangulahon hombar tu hagiot ni daging. Ibana do ulubalang silehon tua. Dapotan tua dohot las ni roha ma ganup jolma na paimaimahon Jahowa jala na marposniroha di asi dohot denggan basa ni Jahowa dohot na marhadaulaton di ngoluna.

            Dipapungu Jahowa ma angka na marserak i, dilehon gogo tu angka na gale, dipamalum angka sahit, jala angka na so marpanghirimon be, na maheu jala na marsak situtu taruli di parolopolopon dohot las ni roha. Idaon ni angka jolma dohot harajaon humaliang ma angka pambahenan ni Jahowa jala parsidohot ma nasida mangolophon denggan basa ni Jahowa. Ai haluaon do na pinatupa ni Jahowa tu angka na sai paimaimahon Jahowa dohot na olo paubahon rohana, alai hamagoan do upa ni ganup jolma na so olo marhamubaon ni roha jala na sai tongtong mampanghusandean tu gogo dohot pingkiranna sandiri. Ay. 18 – 20 ima panurirangon ni Jahowa Debata marhite Sepania taringot habuangon jala haluaonnasida sian habuangon.

 

Hahonaan ni Turpuk

            Nuaeng sahat ma hata joujou manang sosososo tu hita asa parsidohot hita marlasniroha. Marlasniroha ndang ala na dapotan paruntungan, alai las ni roha ala di tongatonganta do Jahowa Debata, marhite Hata, marhite Pambahenan, marhite sude angka sangkap haluaon na pinarbagaNa i. Pandohan na saor Jahowa Debatanta di tongatonganta na marlapatan do i na jonok do Ibana tu hita. Saor do Debata tu jolma i marhite angka panurirangNa na sintong, angka naposoNa na marhaposan tu ibana jala marhite angka pinillitNa laho parhitean patupahon haluaon i.

            Molo di tongatonganta do Jahowa Debata, unang be olo hita marhaposan tu diri dohot gogonta, unang be olo hita diparhatobanon ni dosa. Padao hamu ma ngolu sian angka hajahaton jala eahi hamu ma hatigoran dohot sintong ni uhum ni Jahowa Debatanta. Paso hamu ma na manghaposi gogo na di portibi on (na manghaposi uluhan hadatuon), dohot angka ulaon na so di halomohon ni Jahowa. Pandohan di tongatonganta do Jahowa ima pandohoan pos ni roha di angka panumpahion ni Jahowa. Ai manumpak tu angka na denggan do sude pambahenan ni Jahowa.

            Molo pe songon na gale hita di ngolunta on, godang arsakta, ponjot na roha dohot dipingkiran, jala maheu dohot gale panghilalan nuaeng marsinggang ma hita martangiant mangido gogo dohot panumpahion ni Jahowa. Unang be didok: hansit na i na masa on, borat na i persoalan on, jala porsuk situtu ma parngoluan on. Ala saor do Jahowa Debata di ngolunta dok ma di roham: “umbalga do Jahowa Debatangku sian sude persoalan na masa, sian haberniton on, jala sian sude angka na mangarsakhi ngolu on, sai diparbisuki, diramoti, jala dipatogu do rohangku asa unang gabe mardosa au ala ni sude persoalan dohot sude angka na mangarsahi ngolunku”. Arahkanlah pandanganmu dan hatimu kepada TUHAN dan segala perbuatan TUHAN yang penuh keajaiban. Arahkanlah pandanganmu dan hatimu kepada FirmanNya, sebab Firman-Nya adalah kekuatan, Firman-Nya adalah sukacita.

            Hata ni ende BE Suplemen 806: “aha pe na masa di ngolumon, TUHAN manjaga ho, holongNa do na mangondihon ho, TUHAN manjaga ho. TUHAN manjaga ho las pe roham, marsak pe ho. Sai di ramoti ho, TUHAN manjaga ho. Papos ma rohanta na jagaon jala ramotan ni Jahowa ma ngolunta. Marolopolop jala marriaria ma hita angka na marpos ni roha di Jahowa di na mandalani ngolu on. Marhasatiaon ma hita di ngolu marhabadiaon dohot marhadaulaton, haringgashon ma angka ulaon na denggan jala togu ma haporseaonta laho manghaposi Jahowa Debatanta.


Angka Ende:

1.       569: 1 – 3

2.       177: 1 – 2

3.       214: 1, 3

4.       216: 2, 5

5.       591: 1.......

6.       806: 1, 3

7.       45: 1.....