DANIEL PANE

SELAMAT DATANG DAN MENIKMATI YANG TELAH DISAJIKAN

Jumat, 05 Februari 2016

Bahan Jamita/ Khotbah Minggu Invokavit, 14 Februari 2016; 5 Musa 26: 1 - 11

BAHAN JAMITA
MINGGU INVOKAVIT
Minggu, 14 Februari 2016
Ev.: 5 Musa 26: 1 – 11; Ep.: Rom 10: 8b – 13; S. Patik: Josua 1: 9

Oleh: Pdt. Daniel Bonardo Pane, S.Th.

PELEHON MA PELEAN HAMUALIATEONMU TU JAHOWA DEBATAM!

Patujolo
            Adong do hata ini ende na sian Kidung Jemaat no. 439 di bagian reffrein: “berkat TUHAN, mari hitunglah, kau kan kagum oleh kasih-Nya”. Sian hata ni ende i boi do lapatanta ndang hasuhatan hape angka silehonlehon ni Jahowa, Ama i hinorhon ni holong ni rohaNa i mansai halongagan situtu do angka holong ni rohaNa i. Mansai tutu do hata ni ende i. Aut sugari itasuhatsuhat angka silehonlehon ni Jahowa sian na tubu hita sahat tu sadari on ndang hasuhatan saluhutna i. Mansai ragam dohot godang do angka silehonlehon ni Ama i tu hita, ndada holan marhite sinamot, pangkat dohot lan nasa arta na boi idaon ni mata manang jamaon ni tangan. Jala tung na so adong na boi laho manggarar dohot mambalos saluhutna i, laos dipangke pe sude nasa haulion ni portibi on, tongtong do ndang boi manggarar dohot mambalos saluhutna i. Antong, aha nama sibahenonta, songon halak naung mandapot silehonlehon ni Ama i? Antong itapaihutihut ma hatorangan ni turpuk on.

Hatorangan ni turpuk
            Bungku 5 Musa on, ima sada bungku na marisihon barita na niulang taringot pangaramotion ni Jahowa Debata dohot jujur ni ngolu (sejarah hidup) angka ompu ni halak Israel sian na malua sian parhatobanon ni harajaon ni Misir sahat tu hamatean ni si Musa. Sian hatorangan i, antus ma pangantusionta ia bungku on ndang haru sahat dope halak Heber (Israel) tu Kanaan, ima tano naung niuarihon Jahowa hian tu ompunasida, si Abraham nang sude pinompar ni si Abraham (1 Musa 17: 7 – 8). Buku 5 Musa on ima bagian na parpudi buku ni si Musa, laos buku on marisihon angka jamita dohot pangajarion ni si Musa andorang so sahat dope halak Heber (bangso Israel) tu Kanaan.
            Torop do na bisuk mandok na manurathon bungku on ima si Musa. Alai adong muse na bisuk mandok, ndada si Musa manurathon bungku on, ala di bindu 34 dipatorang do taringot hamatean ni si Musa, tung na so jadi si Musa manurathon taringot hamateanna. Hombar tu bindu 1: 1, boi do dihatahon na adong sasahalak na manggurithon angka hata ni si Musa, jala jonok do parsaoranna tu si Musa, nang pe ndang adong disurathon ise do goar na manurathon i. Di bahasa Inggris digoari do turpuk on Deuteronomis na marharoroan sian hata Junani (LXX: deuterouomiou). Hata on marpardomuan tu masa reformasi parugamoon na binahen Raja Josia (taon 632-631 s. Masehi) . Uju  reformasi parugamoon na binahen ni si Josia, dipaias ibana sude angka nasa na marpardomuan tu panombaon debata sileban sian bagas joro, dung i didapot ma sada gulungan kitab na marisihon angka uhum manang patik dohot angka aturan – aturan na binahen ni si Musa. Laos dipasahat ma tu Raja Josia, laos dibahen Raja i gabe undang-undang manang uhum harajaon na ginomgomanna. jala disusun ma (diredaksikan) songon naung adong si saonari ima kitab Deuteronomis (kitab Ulangan Torah (singk. Ulangan)/ 5 Musa), songon turpuk jamita on.
            Di jamita ni si Musa on tangkas do diajarhon asa marparange ma halak Israel songon sada bangso naung pinalua jala songon hataridaan na mar-Debatahon Jahowa. Nunga godang angka naung binahen ni Jahowa tu bangso Israel uju di halongongan bangso i. Molo masa parporangan sian angka bangso na asing, dipamonang Jahowa do bangso i (isarana parporangan sian halak Amalek; . Tung na so hea do ditadinghon Jahowa bangso i, nang pe jotjot halak Israel jotjot madabu tu panombaon debata sileban.
            Di ayat 1 turpuk jamita on tangkas do idaonta na so sahat dope halak Israel i tu tano Kanaan. Jala di atay 1 on dipaingot do bangso i, ia tano Kanaan, ima tano silehonon ni Jahowa, Debata bahen partalian tu nasida. Ndada ala ni haulion manang gogo ni bangso i dilehon Debata Kanaan i, alai holan ala asi ni roha ni Jahowa sambing dohot inisiatif Debata sambing. Jala marhite ayat on, paboahon guru tu Debata do sude angka tano na di portibi on, jala guru tu Ibana do manang tu ise dilehon Debata tano on. Holan sada do na ringkot idaonta, martua ma na niasian ni Jahowa Debata, jala halak naung niasian ni Jahowa taruli angka na denggan jala taruli ragam las ni roha sian Jahowa.
            Di ayat 2 disosohon do laho pasahathon hamualiateon patumonaan na ni ula tu Jahowa Debata. Boasa patumonaan? Parbue patumonaan ima parbue na mansai denggan sian parbue na asing sian sada suansuanan. Ayat 2 on paboahon tu bangso Israel (di turpuk on) nang tu hita (di tingki sinuaeng), asa itapelehon ma pelean na mansai denggan tu Jahowa. Ndada na busuk, ndada so boi pangkeon, alai angka na denggan do dipasahat tu Jahowa. Pesta pasahathon patumonaan na niula (pesta panen) di halak Israel sai jotjot do diulahon ganup taon, jala goaran do ulaon i, pentakosta. Adong do pigapiga poin na ringkot botoonta taringot tu pesta patumonaan ni halak Jahudi marhite turpuk jamita on:
  1. Manghatindanghon Jahowa, Debata, mual ni nasa angka na denggan jala hangoluan ni angka jolma nang songon i ngolu ni angka na tinompa. Ibana do na mamasumasu jala na mangaramoti angka suansuanan i. Hinorhonni i, tama situtu do mandok mauliate hita tu Ibana jala pasangaphon Ibana marhite ulaon on.
  2. Mansoadahon diri. Mansoadahon diri na didok dison ima dang na gabe pintor nampuna parbue ni suansuanan disarihon. Molo pe adong parbue naung itahalomohon hinorhon ni parbuena na tonggi, ingkon i do na jumolo itapasahat tu Jahowa, Debata. Sian on diajari do halak Israel, ingkon jumolo do pasangaphon goar ni Jahowa marhite patumonaan sian na jumolo manggohi angka hagiot ni dagingna.
  3. Ingkon jumolo do hita pasahathon na denggan jala na uli sian na adong di hita. Dison paboahon jala mangajarhon hita boha do hita manghaporseai situtu Debata jala pasangaphon Ibana marhite angka na denggan naung italehon i tu Ibana. Ai ndang na ala hurangan Debata gabe italehon, alai marhite i tangkas do boha hita manghamualiateohon angka pasupasu dohot basabasa ni TUHAN i uju di ngolunta on.  
Dung i bahenon ma tu ampang, jala boanon tu inganan sipilliton ni Jahowa, Debata bahen inganan di goarNa. Didia do inganan i? Uju i ndang jongjong dope bagas joro Jerusalem. Bangso Israel panjongjonghon undungundung parluhutan (kemah pertemuan/ kemudian diartikan kembali menjadi Kemah Suci (bhs. Ibrani: Keluaran 26:1 !K"ïv.Mi (misykӓn)(suatu tempat pertemuan orang Israel dengan Allah melalui adanya Tabut Perjanjian yang berisisikan 10 Perintah TUHAN 2 Musa 26:1; 31: 1 – 11; 40: 2)). Di undungundung i, adong do sada inganan na mansai badia jala ndang boi ganup halak masuk tu inganan i, holan malim do na boi masuk tu inganan i. Jala di inganan i adong poti parpadanan na marisihon 10 patik ni Debata, laos i do gabe sada hataridaan na mian Debata di tongatonganasida. Jala dipasahat ma marhite angka malim na manghobasi di undungundung i laho pasahathon tu inganan na badia (ruang maha kudus) asa ditangianghohn malim na manghobasi di undungundung i (ay. 3-4).  Di pasahathon pelean hamualiateon patumonaan i, dipaboa do aha do alana dipasahat pelean hamualiateon i. Ima marsiala pandonganion ni Jahowa tu ompunasida sahat tu pinomparnasida sian tano halongonan mandapothon tano gok pasupasu, tano Kanaan. Disi adong panghatindanghon taringot pandonganion ni Jahowa di ngoluna nang ngolu ni ompunasida na jolo i. Tung na so tarhabilangan do pandonganion dohot silehonlehon ni Jahowa tu bangso Israel, ima bangso hasianNa manang bangso na pinarhamaol ni Jahowa.
      Laos di ayat 5 – 9, ima sada panghatindanghon taringot partording ni parngoluan ni bangso i. Hata “hata halak Aram na mandaodao” dison martudutudu do i tu si Jakob. Boi do botoonta songon dia si Jakob lari sian jabuna ala mabiar mida si Esau, hahangna 1 Musa 27). Mabiar do si Jakob na marsiala digabusi ibana amana, si Ishak, asa diibana pasupasu na sasintongna naeng dipasahat tu si Esau. Sahat do ibana tu huta ni tulangna, si Laban ima di tano Padan Aram (1 Musa 28: 5), mangoli jala marpinompari. Sahat ma magodang ianakhonna, 12 anak ni si Jakob sian 2 ina dohot 2 naposo ni angka inantana. Digadis angka anak ni si Jakob ma si Josep, anak hasianna tu halak Misir (1 Musa 37: 12 – 30). Gabe panggomgom ma si Josep di Misir (1 Musa 41: 38 – 49). Masa ma haraparon, gabe dijou si Josep ma si Jakob, ima amana dohot angka hahangna ro tu Misir, jala mian di Misir (1 Musa 46). Marpinompari ma halak Aram (Heber) di Misir, lam tu toropna, jala lam tu godangna, jala gabe biar situtu ma parao ni Misir, na so mananda si Josep (2 Musa 1: 8 – 14)  mida angka pinompar ni halak Aram (halak Heber), gabe dibahen ma parhatobanon di halak Aram i di Misir. Mangangguhi ma angka ompunasida i di Misir mangido haluaon sian parhatobanon i. Ditongos Jahowa ma si Musa, jala marhite si Musa dipalua ma bangso i sian parhatobanon Misir sahat ma tu tano na niuarihon tu angka ompunasida, ima tano Kanaan, tano habaoran ni susu dohot situak ni loba. “habaoran ni susu dohot situak ni loba” marlapatan ima tano na gok las ni roha dohot hasonangan, jala tano pangalapan gogo (tanah yang penuh sukacita dan kesejateraan).
            Ingkon botoonta, tano Kanaan ima tano silehonlehon ni Jahowa tu Israel jala hataridaan haluaon na binahen ni Jahowa tu bangso hasudunganNa. Jala marhite i, angka bangso sipelebegu marnida saluhutna i. Sian i, gabe naeng ma bangso sipelebegu i mandapot haluaon i, ima mandapot tano Kanaan. Halak na mian di bagasan tano Kanaan, marlapatan ma i mian di asi ni roha ni Jahowa. Jala halak na mian di asi ni roha ni Jahowa, ingkon do adong roha na unduk jala mangoloi hataNa, jala adong roha manghamualiateon asi ni rohaNa i. Jala di ayat 10 – 11 diajari do boha do hita pasahathon pelean hamualiateon i tu Jahowa. Ndada dibagasan neang ni roha, alai dibagasan panombaon na polin tu Ibana, Na sun Badia i. Panombaon i patuduhon na serep, badia do hita pasahathon pelean i. Ai ndada alani godangna, alai boha do rohanta i pasahathon pelean i. Jala sai mian ma las ni roha marnida sude angka na denggan naung dibahen Jahowa tu ngolun on nang tu sude pangisi ni bagas ni jabu manghamualiateon angka denggan ni basa dohot asi ni roha ni Jahowa.

Hahonaan ni Turpuk
            Boha do hita halak naung pinalua ni Jahowa marhite Jesus Kristus mananda pasupasu dohot silehonlehon ni Jahowa tu hita? Sai unang ma holan arta dohot sinamot na boi idaonta pasupasu manang silehonlehon ni Jahowa di ngolunta on. Hosa, hahipason ni pamatang, gabe na niula sinur pahanan dohot lan na angka na asing pasupasu ni Jahowa do saluhutna. Alai lobi sian i, silehonlehon ni Jahowa ima haluaon na binahenNa marhite Jesus Kristus na paluahon hita sian parhatobanon ni dosa tu haluaon. Di minggu Invokavit on diajarhon do hita pigapiga bohal ni jamita sadari on, ima:
  1. Aha do na mangonjar hita pasahathon peleanta ganup minggu dohot hamualiateonta? Torop do halak neang rohana pasahathon peleanna manang hamualieteonna. Dipasahat hamualiateonna dohot peleanna asa boi ibana mangatur huria i manang naeng mangatur TUHAN, “Bah...nunga godang peleanku di huria on nang songon i hamualiateonku tu huria on”. Sai dietong do angka naung dilehonna i tu Huria, asa songon marutang huria i alani peleanna i. Sai unang ma jumpang roha sisongon i di tongatonga ruas ni huria nang parhalado ni hurianta di tingki on nang di tingki na naeng ro. Halak na mamboto mualiate, ima halak na mananda pasupasu ni TUHAN i. Ai ala jumolo do hita dipasupasu ni Tuhan i, boi ma hita pasahathon pelean dohot hamuliateonta.
  2. Jotjot do di huria dibahen pesta gotilon sahali sataon paling otik diulahon. Alai sai torop do angka jolma pasahathon parbue na so denggan sian parbue ni gotilonna, manang tebateba sian gotilon na salpu i. Pesta gotilon, ima sada ulaon panindangion manghamualiateon angka pangaramotion dohot pasupasu ni Tuhan na mangaramoti angka naung itasuan i jala marparbuehon. Sai unang ma dietong pasupasu ni Tuhan i marhite otik manang godang ni parbue gotilon i. Molo otik parbue ni gotilon marlapatan otik pasupasu ni Tuhan. Salah do pangantusionta molo songon i hita mananda pasupasu ni Tuhan i.
  3. Itapasahat ma pelean hamualiateonta tu Jahowa angka pelean na denggan jala di bagasan roha na serep dohot roha manomba Tuhan i. Ndada alani godangna manang balgana, alai boha do rohanta i pasahat pelean i. Jala marhite pasupasu ni Tuhan i, marlas ni roha ma hita mulaulaon. Las ni roha na sian Debata mian ma di ngolunta, dohot di ngolu ni angka pinomparta nuaeng nang ro salelengna. Amen.


Usulan ni Ende
1)      12: 1 – 2+ 13
2)      172: 1 + 3
3)      212: 1 + 6
4)      465: 1 + 4
5)      463: 1......
6)      363: 1 + 14
7)      204: 1........