DANIEL PANE

SELAMAT DATANG DAN MENIKMATI YANG TELAH DISAJIKAN

Jumat, 28 November 2014

Bahan Jamita Minggu ADVENT III, 14 Desember 2014

BAHAN JAMITA
MINGGU ADVENT III
Minggu, 14 Desember 2014
Ev.: Jesaya 61: 1 – 4 + 8 – 11; Ep. 1 Tessalonik 5: 16 – 24; S. Patik: 2 Timoteus 2: 22

BARITAHON MA BARITA HALUAON
Patujolo
            Ise do hita na so manghalomohon barita haluaon. Ganup jolma pasti do masihol manangihon barita haluaon taringot tu dirina. Molo adong halak mansogohon barita haluaon tu dirina pasti adong do na sisungkunon tu dirina, manang patabohu dope diibana di hahurungan, manang hagolapon. Barita haluaon on ima sada panondang laho manondangi manang hunsi mambuha hurungan manang rante.
            Turpuk jamita on ima barita haluaon na binoan naposo ni Debata tu halak Israel jala dibaritahon do tu saluhut bangso asa angka bangso ro rap dohot halak Israel mamuji TUHAN. Marhite i taruli ma angka bangso di haluaon i. Haluaon na binaritahon naposo ni Jahowa, Debata ni Israel ima haluaon na so sian jolma alai Jahowa sandiri na patupahon haluaon i. Ndada ala ni hadirion ni jolma i alai ala Jahowa do na patupahonsa, patuduhon huasoNa dohot asi ni rohaNa. Dia ma barita haluaon i, tangkas ma itapaihutihut hatorangan ni turpuk on.

Hatorangan ni Turpuk
            Turpuk jamita on ima sada sian Buku ni Jesaya na patoluhon (Trito Jesaya). Buku Trito Jesaya on paobahon angka pambahenan ni Jahowa tu ngolu ni bangso Israel naung paluahon bangso i sian habuangon di tingki marhuaso harajaon ni Babel. Jala marhite angka na masa tu halak Israel, boi ma bangso na asing ima bangso na so mananda Jahowa jala na mangoli Ibana gabe parsidohot mananda jala mangoloi Jahowa.
            Nang pe naung mulak halak Israel sian habuangannasida i tu Jerusalem, alai torop dope na ingkon sipadengganon/ sipaulion (dipulihkan) di bangso i. paulihon perekonomian, bagas joro, politik, dohot negara. Marhite hapanurirangon panurirang on naeng ma sai ingot bangso Israel di pangaramotion dohot haluaon naung pinatupa Jahowa. Ingkon pasidingon bangso Israel do angka bangkobangko na so dihalomohon ni Jahowa, isarana manghaporseai jala manomba angka ganaganaan manang debata sileban. Unang be sai diulahon bangso angka dosa songon naung diula bangso i andorang so masa habuangan.
            Turpuk jamita on paboahon taringot na dipabangkit Jahowa do naposoNa di tongatonga ngolu ni bangso i. Ganup panjouon ni Jahowa tu naposoNa, disi adong ma panghirimon jala disi adong haluaon. Naposo ni Jahowa na mamboan Goar ni Jahowa di hapanurirangonna, jala marlapatan do i na paboahon na ingkon diulahon bangso Israel songon bangso na niasian ni Jahowa. Marhite ayat 1 turpuk jamita on dipaboahon naposo ni Jahowa i na songgop do tu ibana tondi ni TUHAN Jahowa. Tondi na so sian portibi on, alai sian Jahowa. Jala marhite tondi naung songgop tu naposo ni Jahowa tanda ni na naung dipabaingkit Jahowa ibana gabe parhitean ni Jahowa, laho pasahathon tu bangso Israel barita haluaon, manang barita las ni roha. Molo Tondi Jahowa manonggopi jolma, marhite tondi i diajari do taringot na dihalomohon ni Jahowa, jala patulushon sangkap ni Jahowa. Ndada sangkap ni portibi manang hagiot ni daging na naeng digohi tondi ni Jahowa, alai sangkap ni Jahowa do na dipatulus jala dihalunghon do Jahowa. Marhite ayat 1 on tangkas do dipahoahon naposo ni Jahowa na mandapot hagogoon dohot habisuhon sian Jahowa marhite tondi ni Jahowa naung songgop tu ibana.  
            Marhite ayat 1 on andap ma pinaboahon naposo ni Jahowa ibana sahalak naung miniahan ni Jahowa marhite tondi i. Halak na miniahan ima halak naung mandapot sada ulaon gabe panurirang manang panggomgomion di tonga bangso Israel. Molo ro sahalak na miniahan tu huta i boi do dame boanonna alai boi do gabe paruhuman tu bangso na mansogohon haroro ni na miniahan. Masa do pangantusion uju i, manulak sahalak na miniahan marlapatan do i manulak na marsuru ibana, ima Jahowa. Haroro ni na miniahan mamboan panghirimon marhite barita na uli, ima barita haluaon tu halak na dangol, pauliuli halak parroha na bojok, maningtinghon haluaon tu na tarhurung dohot tu halak na tarrante buha ni hurungan. Saluhutna i martudutudu tu haluaon na pinatupa ni Jahowa mangalehon ngolu haimbaruon, hasesaan ni dosa, dohot ngolu na gok haluaon sian anggukangguk sian dosa na binahen angka ompunasida i andorang so habuangan.
            Di ayat 2 diuduti muse ulaon na miniahan i, ima maningtinghon taon parasinirohaon sian Jahowa, dohot ari partubolon Debatanta mangapuli saluhut halak na marsak roha. Taon parasinirohaon ima taon haluaon (salvation era), manang taon habasaon ni Jahowa (a favor era of YHWH). Jahowa sandiri marhite naposoNa mangalehon apulapul marhite pemulihan ni bangso i mulak muse gabe sada bangso muse. Jala ndang pola be sai marsak bangso i hinorhon ni angka dosanasida dohot ompunasida, ai nunga ro Jahowa marhite naposoNa paboahon hasesaan ni dosa i.
            Ayat 3, laho pahinsahon roha ni halak na marsak di Sion, mangalehon tu nasida tumpal singkat ni sirabun, miak las ni roha singkat ni arsak ni roha, ulos na marhadohoan singkat ni tondi na tahuton, gabe targoar nasida “hariara hatigoran, suansuanan bahen pujipujian di Jahowa.” Sude di ayat 3 paboahon las ni roha na so halompoan singkat ni arsak ni bangso i. Diumpamahon do bangso i gabe songon sada suansuanan hariara hatigoran songon sada tanda tu bangso humaliang tu hatigoran ni Jahowa marhite bangso Israel. Jala marnida i, gabe tubu ma roha gabe manomba Jahowa.
            Di ayat 4 adong ulaon paulihon naug tarulang di hamamasa habuangan dohot huta di sandok Israel dipauli ndung tarulang.  Na ringkot sipaulion ni bangso i ima bagas joro (inganan parsombaon) dohot Yerusalem, alana nadua i do hataridaan naung mulak bangso Israel gabe sada bangso manang negara. Sian on ma patar idaon ndang tu hasesega manang halelengse hapatean ni bangso na niasian ni Jahowa, alai marudut do tu paulihon. Nunga malengse be Israel binahen ni dosanasida, alai tung balga situtu do holong ni Jahowa, di parrimasNa i do adong hasintongan, jala di hasintongan i pe adong do asi ni roha. Holan ala asi ni roha ni Jahowa sambing do boi malua jolma i jala dilehon do tingki laho mulak sian habuangan i, laos diuduti laho paulihon angka naung malengse manang tarulang di Yerusalem.
            Ayat 5 – 7 ima udut ni barita haluaon, barita las ni roha tu bangso i jala marpanghorhon do i tu bangso sileban na dihumaliang ni Israel. Tung balga situtu do angka pambahenan ni Jahowa tu bangso i. Pambahenan na manghorhon haulion dohot las ni roha na so halompoan. Di ayat 8 tangkas do dipaboahon, “Ahu do Jahowa”. Molo pandohan “Ahu do Jahowa” ima patuduhon Goar-Na, jala patuduhon hatongtonganNa dohot huasoNa. Jahowa, Debata na holong roha di hatigoran, alai na magigi mida tabantaban pangarupaon; sai lehononHu do upanasida di bagasan hasintongan, jala pahotonHu tu nasida padan salelenglelengna (ida Jes 55: 3 – 5; Jer. 31:31; 32:40; Hesekiel. 16:60; 37:25-26; Mal. 3:1-2). Ndang dihalomohon Jahowa bangso Israel, songon bangso na niasianNa mangulahon ragam pangarupaon ala hasintongan do sude uhum ni Jahowa. Marhite ayat 8 on, dipaboa do aha do na ingkon diula bangso i dung haluar sian habuangan, ima mangulahon hasintongan dohot hatigoran. Mangulahon hasintongan dohot hatigoran ima ulaon hadaulaton (melakukan kebenaran dan keadilan adalah buah dari ibadah). Jahowa, Debata na holong roha tu hatigoran jala ganup bangso na manomba Ibana ingkon ma mangulahon hatigoran dohot hasintongan. Mangulahon hatigoran dohot hasintongan marlapaan do i mangulahon holong. Manghaholongi Jahowa marhite mangulahon hatigoran dohot hasintongan jala marlapatan manghaholongi donganna jolma. Ndang adong be roha na manangkapi pangarupaon tu donganna na gale manang na pogos.
            Marhite mangulahon hatigoran dohot hasintongan na marlapatan mangulahon holong tarbarita ma bangso i tu angka bangso parbegu (bangso na so manghaporseai manang na so manomba Jahowa gabe Debatana) bangso Israel ima bangso na tarpasupasu (ay. 9). Bangso na mangulahon hatiogran dohot hasintongan ima bangso na tarpasupasu. Jala marudut pangantusionna, bangso na mangulahon holong ima bangso na tarpasupasu. Las ni roha bangso na tarpasupasu ima songon las ni roha sahalak pangoli dohot oroan. Las ni roha na so tarhatahon jala so habilangan angka las ni roha na dipanghilalahon ibana (ay. 10). Las ni roha manomba Jahowa di bagasan hatigoran dohot hasintongan. Jala halak na tarpasupasu ingkon do marparbuehon parbue hatigoran dohot hasintongan di tongatonga bangso na so manomba Jahowa. Ndung diida bangso sileban saluhutna i, jala dihilala parbue ni bangso na tarpasupasu na sian Jahowa, gabe mananda hatigoran dohot hasintongan i, jala laos tubu ma roha na manomba Jahowa di ngoluna.

Hahonaan ni Turpuk
            Turpuk jamita on digonopi ma i di bagasan hadirion ni Jesus Kristus (ida Luk. 4: 16 – 19). Jesus Kristus do Naposo ni Jahowa, Debata na tutu jala holan Ibana do parhitean ni Jahowa patuduhon hasintongan dohot hatigoran ni Jahowa. HaroroNa tu portibi on mamboan haluaon naung dihirim ganup jolma. Ringkot do botoonta, haroro ni Jesus ndang na laho paluahon jolma i sian parungkilon ni pamatang, alai paluahon sude rante ni dosa dohot soropna, paluahon angka na porsea sian hurungan manang gambo hisap ni dosa marhite hagiot ni daging dohot portibi on. Asa marhite i saluhutna, ndang mabiar be jolma i mandalanhon ngoluna nang pe ingkon marungkil manang manaon na hansit sian portibi on.
            Halak naung pinalua ni Jesus sian rante ni dosa dohot gambo hisap ni dosa i, ima halak naung tarpasupasu jala halak na mangulahon hatigoran dohot hasintongan. Alani i, naeng ma muse boi halak mandai tonggi ni parbue ni halak naung pinalua ni Jesus, marhite pangurupion dohot holong tu ganup jolma. Ndang adong be roha na manangkapi pangarupaon, dohot hajahaton tu angka donganna. Halak na tarpasupasu ndang pola marlapatan halak naung mamora manang godang artana, alai halak na tarpasupasu ima halak na mamamangke pasupasu i gabe pasupasu tu donganna, isarana gogo, ide, dohot na boi urupon tu na patut urupon. Halak na tarpasupasu ima halak na marlas ni roha di bagasan TUHAN i, na marlapatan marlas ni roha di panombaon tu Jahowa marhite Jesus Kristus.
            Antong, molo tarhatopot do Jesus naung paluahon hita sian dosa dohot hamatean ndang boi be marsidalian ndang mangulahon na dihalomohon Debata sian hadirionta. Marhite hadirionta lam torop ma jolma marnida angka na denggan na sian Jahowa, laos udut tu panombaon tu Jahowa marhite Jesus Kristus. Unang sai itapaima donganta mambahen na denggan tu hita, alai ingkon jumolo hita mangulahon ulaon na denggan tu jolma ala naung pinalua Jahowa hita marhite Jesus Kristus. Unang hirim jolma na asing mambaloshon na denggan tu hita ala ulaonta i. alai hirim ma bagabaga ni Tuhanta tu hita naung tarpasupasu di bagasan Tuhan i di ngolunta i. Amen.
           

           

            

Sabtu, 22 November 2014

Bahan Jamita Ujung Taon Huria, 23 Nopember 2014

BAHAN JAMITA
MINGGU UJUNG TAON HURIA
Minggu, 23 Nopember 2014
Ev.: Johannes 11: 25 – 26; Ep.: Hesekiel 34: 20 – 24; S. Patik.: Pangungkapon 2: 10

Pdt. Daniel Bonardo Pane, S.Th.


HANGOLUAN TU HALAK NA PORSEA
Patujolo
            Molo marujung ngolu sahalak na itahaholongi pasti do lungun panghilalaanta manang tangis manang mangangguki/ mangandungi nama boi bohenon. Sude panghilaan i patuduhon na holong dope hita tu na naung marujung i, jala ndang bolas dope dirinta diparborhat ni na monding i. Nang pe naung dipataru tu udean na marujung ngolu i olo do muse tubu lungun manang manetek ilu ala marningot angka na denggan, engkelna, manang parange ni na monding i. Tompu jala hatop na i, didok roha.
            Tudia ho dung mate ho? Ise do na boi menjamin sasahalak manang dirina masuk tu surgo sian hadirionna? Ndang adong. Ndang boi jolma i marhite hadirionna otomatis masuk tu Surgo. Antong aha nama bahenon ni jolma i asa masuk tu Surgo (Harajaon ni Debata)? Ndang adong, asing ni satia di haporseaonna tu Jesus Kristus. Haporseaon i do hunsi, manang jaminanta taruli gabe parsidohot tu Harajaon ni Debata.
            Dua kasus naung dipatorang pasti songgop do tu ngolunta, marnida na halak na asing (na itahaholongi manang na itasogohon) marujung ngolu manang hita na marujung ngolu. Boha do halak Kristen mangadopi dua kasus i dibagasan haporseaonna? Itapaihutihut ma hatorangan ni turpuk on.

Hatorangan ni Turpuk
            Adong do dua na masa (sejarah) di turpuk jamita on, ima na masa hombar tu turpuk on dohot na masa di panurat ni turpuk on. Alai dua hapatean na masa i ndang boi marsirang manang disiranghon. Na masa hombar tu turpuk on ima: Jesus ro mangebati tu huta Betania, ima huta na mian hirahira 3 km dungkan Timur sian Jerusalem. Nuaeng huta Betania on digoari gebe El-‘Azariyeh. Di huta i ma si Maria[1] dohot paribanna si Marta mian. Dung dibege si Maria na mebat Jesus tu Betania, pintor dilehon do barita na marsahit ibotona, si Lasarus. Dilehon si Maria pe barita on dohot marpanghirimon ro Jesus tu bagasna jala dipamalum ma ibotona i. Alai ndang songon na dihirim si Maria i masa, ndang ro Jesus tu bagasna, jala laos marujung ngolu ma ibotona i hinorhon ni sahitna i.
            Diboto Jesus do na masa tu si Lasarus naung marujung ngolu, dibahen hata ”modom” alai ndang na marlapatan modom songon halak na modom, alai modom na marlapatan “mate/ marujung ngolu”[2] (ay. 11 – 14). Ndang pintor dioloi Jesus ro tu bagas ni si Maria asa malum ibotona i, alai marhite saluhutna i asa porsea ma angka sisesan[3] i na tutu do Jesus marhuaso tu hamatean. Diboan Jesus ma angka sisesan dung opat ari si Lasarus marujung ngolu (ay. 17).
            Dung sahat Jesus tu bagas ni si Maria, dijumpangi ma naung torop halak Jahudi na ro tu bagas i laho mangapuli dohot mangalehon hata togartogar tu si Maria dohot si Marta. Dung diida si Marta na ro Jesus tu bagasna i, pintor didapothon ibana ma Jesus jala didok ma sihol ni rohana i, autsugari ro Jesus, tontu ndang na mate ibotona i (ay. 21 – 22). Dialusi Jesus do sihol ni rohana i taringot haheheon ni ibotona i (ay. 23). Dihaporseai si Marta do haheheon ni na mate ari parpudi (ay. 24; ida Joh. 5: 29; 6: 40). Nunga adong pangantusion ni halak Jahudi taringot haheheon di ari parpudi (Daniel 12: 1- 3; Psalmen 16: 10 – 11; 49: 13 – 15; Yesaya 26: 19) pangantusion na sisongon i do na dilapati si Marta taringot haheheon na didok ni Jesus. Dia do haheheon na didok ni Jesus?
            Jesus mandok tu si Marta “Ahu do[4] haheheon dohot hangoluan; na mangolu do na porsea di Ahu, nang pe mate Ibana. Jala ganup na mangolu jala na porsea di Ahu, na so tupa mate Ibana salelenglelengna.” (ay. 25 – 26). Alus ni Jesus tu si Marta on ma na gabe turpuk jamita di Minggu Ujung Taon Huria taon 2014 on. Dipaboa Jesus do hahehehon i tu si Marta. Haheheon ni angka na porsea tu Ibana tung na so diida hamatean (thanatos) alai nang pe mate dipardagingon alai marhapatean do i tu hangoluan salelenglelengna. Dipabotohon Jesus do tu si Marta, ndang margogo hamatean tu huaso ni Jahowa, Debata marhite Jesus Kristus. Hamatean na dilapati na mansai sihabiaran, na jorbut; malangke sibuk ni pamatang, mulak tu orbuk jolma i, alai saluhutna i ndang marhagogoan maradophon huaso ni Debata marhite Jesus Kristus. Pandohoan Jesus “Ahu do haheheon dohot hangoluan” na marlapatan tu hangoluan na manongtong (hidup kekal). Nasa pamatang na ingkon mate do alai tondi ni halak na porsea taruli ma i di hangoluan saleleng ni lelengna di ari haheheon na balga i.
            Marhite turpuk Jamita on dipaboahon Jesus do tu halak na porsea di Ibana, tung na so tupa mate (konsep thanatos) di ngoluna. Nang pe mate (konsep apothenesko) taruli do tondina tu hangoluan salelenglelengna. Jesus i do haheheon dohot hangoluan, Ibana do rap dohot Debata Jahowa Ama i manompa saluhutna jala mangalehon hangoluan. Jesus Kristus, Hata ni Debata na gabe daging (jolma) patuduhon huaso ni Jahowa, Ama i di bagasan hadirionna na so margogo be hamatean i.
            Ro ma muse sungkunsungkun ni Jesus, “porsea do ho disi?”. Marhitehite sungkunsungkun on dituntut do haradeon diri laho manghaporsea i Ibana sian hapolinon ni roha, ndada sian ganggu ni rohana. Laos dialusi si Marta sungkunsungkun ni Jesus i di ay. 27. Laos udut tusi, dipahehe ma ibotona i sian hamatean, nang pe naung sanga bau ala nunga opat ari lelengna. Marhite halongangan na binahen ni Jesus on, tangkas ma hamuliaon ni Debata marhamonangan manaluhon hamatean. Jala molo naung mandok do Jahowa marhite Jesus Kristus, manjadi do saluhutna, hombar tu na ni halomohonNa.
            Songon i ma sejarah ni turpuk di masa ni Jesus. Nuaeng sejarah ni panurat ni turpuk on ma na naeng dipatorang. Ndang adong taon na pasti panurat ni evangleium on adong na mandok taon 45 M, adong mandok dung taon 70 M, hirahira taon 85 – 95 M, sude taon i ima taon haansiton ni halak Kristen hinorhon ni haporseaonna sian angka na mansogohon Jesus, ma haheheon dohot hangoluan i. Evangelium si Johannes on disurathon di tonga ragam hamaolon manang haporsuhon na niadopan ni angka na porsea. Torop do na mate martir, jala torop do manganggukhi halak Kristen binahen ni angka panggomgomion na manggomgomi uju i. Laos adong muse ma angka horong na mangasahon parbinotoanna (gnostik) na so porsea taringot tu hahehehon. Antong didia do hapetan ngolu ni halak na porsea? Marhite turpuk jamita on, tangkas jala andap do hapatean ni ngolu na porsea di Jesus Kristus, ima tu hangoluan na saleleng ni lelengna. Nang pe ingkon malangke manang hansit parniahapanta di portibi on alai so tung gabe i mambahen haporseaonta i melos manang mandele di haporseaon. Jesus do haheheon dohot hangoluan, jala ganup na porsea taruli do i tu hangoluan na manongtong, ngolu na so boi dilehon portibi manang sian parbinotoan na masa di portibi on.

Hahonaan ni Turpuk
            Ise do halak na porsea jala boha do goaron halak na porsea i? Ndang adong jolma na boi mandok otik manang godang haporseaon ni sasahalak manang dirina. Holan Debata do na umboto saluhutna i. Adong do 4 na mansai ringkot taringot haporseaon, ima:
  1. Haporseaon na di hagolapon, na marlapatan porsea do ibana di Jesus Kristus, alai ndang adong panandaion na tangkas taringot Jesus. Aut sugari didok boasa ma hamu Kristen? Ra torop do halak Kristen na gabe Kristen ala sian natorasna pe naung Kristen (Christian Parent) nang pe pe so adong panandaion na tangkas taringot ise do na ni haporseaonna. Na ringkot ibana Kristen, alai ndang adong roha marparange ha-Kristenon.
  2. Haporseaon na holan parbinotoan, diboto jala ditanda do Jesus i sian sejarah, nang sian film-film haKristenon, alai ndang adong roha na olo mangalehon dirina gabe ampuna ni Jesus. Ai gariada sibolis ditanda do Jesus, jala diparhatopot do Jesus, Anak ni Debata alai ndang adong roha na laho mangoloi Ibana.
  3. Haporseaon na holan ringkotna, molo ro parsahiton, pintor dijou do Tuhan, molo ro hasusaan pintor dijou do Tuhan, molo dipardalanan, dijou do Tuhan. Alai molo salpu sahit, hasusaan, sahat tu inganan na nituju ndang adong be roha ingot mauliate tu Tuhan. Holan di haringkotanna do dihaporluhon Tuhan i.
  4. Haporseaon na paluahon, ima haporseaon na sintong jala disi ma adong pamelehon diri na polin tu Debata. Molo songgop ragam na masa di ngolu on, las ni roha manang arsak, hahipason manang parsahitan dohot lan na asing ingkon rade hita pasahathon dirinta nang ngolunta. Ingkon pos do rohanta di panggomgomion ni Debata di ngolunta.

Haporseaon na dia do di ngolum? Halak na porsea didok ni turpuk on ima haporseaon na pasahathon dirina hibul gabe ampuna ni Debata. Ingkon ingot ma hita, molo portibi on na boi pamatehon daging do alai ndang boi pamatehon tondi. Alani i, ndang pola be hita mabiar tu angka na masa di portibi on, ingkon boi do hita satia di bagasan haporseaon ni polin.
Di minggu ujung taon ni huria on, andaap do disosohon tu halak na porsea, hatuaon dohot las ni roha upa ni angka na porsea di Jesus Kristus, alai haporseaon na polin ima haporseaon na paluahon. Unang be ganggu dipangurupion ni Tuhan. Ndang hea tarlambat pangurupion ni Tuhan di ngolunta, alai saluhutna i naeng patandahon tu hita angka na mian dope na di portibi on hamuliaon dohot hasangapon ni Jahowa. Nang pe malangke sibuk on jala gabe orbuk sogot daging on, alai pos ma rohanta angka na porsea taruli ma hita haheheon dohot hangoluan na manongtong. Ingot ma hita, ndang margogo be hamatean i (konsep tanatos) tu angka na porsea tu Jesus. Jo hamatean, didia hamonanganmi? Jo hamatean didia soropmi? Ai nunga talu be i, talu di huaso ni Jahowa marhite Jesus Kristus. Martua ma halak na mate dibagasan Tuhan i, olat ni on. “tutu” didok Tondi i, “mansohot ma nasida sian parungkilonnasida, ai na mangihut ma tu nasida niulanasida i” (Pangk. 14: 13b). Amen.



[1] Maria di sini bukanlah Maria ibu Yesus, tetapi Maria yang pernah meminyaki kaki Yesus dengan minyak mur dan menyeka dengan rambutnya (Yoh. 11: 2; Luk. 7: 36 – 50)
[2] Ungkapan mati di sini dalam bahasa Yunani disebut apethanen bukan thanatos walaupun keduanya berarti mati. Akan tetapi makna kematian Yun.: apethanen (apothenesko) berbeda dari thanatos dengan melihat substansi atau makna kematian tersebut. Apethanen berlanjut kepada kehidupan kekal, sedangkan thanatos berlanjut kepada kematian kekal. Thanatos lebih diartikan dengan ungkapan maut, atau upah dari dosa (Roma 6: 23).
[3] Nang pe sai dipaihutihut angka sisean Jesus i, alai ndang andap dope panandaionnasida dohot haporseaonnasida tu Jesus. Sai adong dope biar dohot ganggu taringot huaso ni Jesus di ngoluna.
[4] Kata Akulah (Yun: Ego eimi) yang bertarti Dialah, dan tidak ada yang lain selain Dia, dan penegasan bahwa benar-benar Dia. Dalam kata tersebut terkandung substansi keIlahian dalam diri Yesus Kristus.