DANIEL PANE

SELAMAT DATANG DAN MENIKMATI YANG TELAH DISAJIKAN

Kamis, 09 Maret 2023

BAHAN JAMITA EPISTEL MINGGU ADVEN I, 03 DESEMBER 2023: PSALMEN/ MAZMUR 80: 1 - 8

 BAHAN JAMITA EPISTEL
MINGGU ADVENT I
Minggu, 03 Desember 2023
PSALMEN 80: 1 - 8
 

JAGA JALA DUNGO MA HAMU MANOMUNOMU HARORO NI KRISTUS

Pdt. Daniel Bonardo Pane, M.Th.

 

Patujolo

            Horas!!! Salam advent. Masuk ma hita di minggu Adven parjolo na dipataridahon na pagalakhon sabatang lilin sian opat lilin na jonjong di jolo. Jala di minggu Adven parjolo on disuarahon do taringot tu ajal ni hasiangan on dohot managam haroro ni Jesus Kristus na paduahalion, ima Sipalua! dung salpu angka harajaon, hasangapon dohot hamuliaon nasa na adong di hasiangan on. Managam haroro ni Jesus Kristus sai diadophon do dohot sitaonon, parungkilon dohot haporsuhon na masa di hasiangan on.

Tung ise be na boi paluahon ahu sian sitaonon dohot parungkilon na masa on? sadihari do salpu sitaonon, haporsuhon dohot parungkilon na masa on? tung na so margogo do Jahowa laho paluahon ahu sian sitaonon, parungkilon dohot haporsuhon on? tontu hea do tubu sungkunsungkun on di angka jolma na marsitaonon, na marungkil manang mangadopi haporsuhon bolon huhut na paimahon sadihari ma salpu saluhutna i. Turpuk jamita epistel on ima sada ende ni parpsalmen na marisihon sihirimon, panagamon ni parpsalmen managam haroro ni Sipalua, ima Mesias na paluahon ibana sian sitaonon dohot parungkilon na masa tu ibana. Aha do harua na masa tu ibana jala haluaon na songon dia do dihirim ibana marhite endena on? antong, masuk ma hita tu hatorangan ni turpuk asa boi taralus jala aha do na naeng sidohononna tu hita marhite ende psalmen on.

 

Hatorangan ni Turpuk

            Anggo Psalmen 80 on ima psalmen na marisihon ende sian si Asap (ay. 1). Asap ima anak ni si Berekhya pahompu ni si Simea, ima sahalak na malo di musik sian horong ni marga Lewi pomparan ni Gerson, ima malim uju Daud raja manggomgom harajaon bolon Israel. Asap manurathon 12 psalmen ima psalmen 50, 73 – 83 rap dohot si Heman dohot si Etan ima parende na marende di Bagas joro (ida 1 Kronika 25: 1 – 31; 2 Kronika 5: 12; 20: 14; 29: 13; 35: 15; Esra 2: 41; 3: 10; Neh. 7: 44; 11: 17; 12: 27 – 47). Sian hatorangan i boi ma idaonta anggo si Asap martugas ma uju Daud sahat tu Salomo manggomgom harajaon ni Israel na bolon. Ende na sian si Asap on dipangke do gabe ende hadaulaton (nyanyian liturgi) halak Judah na dijaha responsoria.

            Nang pe mangula si Asap gabe parmusik dohot panurat ende uju si Daud dohot si Salomo, alai disurathon ulang do ende na i  di uju Hiskia manggomgom Judah (hirahira taon 729 – 687 andorang so tubu Jesus) sahat tu Amon raja Judah (696 – 642 andorang so tubu Jesus). Sian partingkian on boi do idaonta psalmen on disurathon jala diendehon andorang so masa dope habuangon jala andorang so masa hasesega Yerusalem. Aha do na masa hatiha i? andorang so Hizkia gabe raja Judah masa do perang saudara Israel utara (na ginoaron Efraim manang Samaria) maralohon Israel dangsina (na ginoaron Judah) ima uju panggomgomion Yotam dohot Ahas manggomgom Judah. Uju i Israel Utara digomgomi raja Pekah mardongan dohot Siria na ginomgoman si Rezin maralohon Judah na mardongan dohot Asyur na ginomgoman ni si Tiglat-Pileser III dohot Salmaneser V. Talu manang salpu ma harajaon ni Israel Utara songon i harajaon ni Siria, jala Judah pe gabe negara boneka harajaon ni Asyur. Disi ma Judah gabe madabu tu dosa ala diulanasida ma angka na so uhum tu angka na pogos dohot na sopot so marama sopot so marina songon i nang angka na mabalu, Hatigoran ni uhum dipapeol, panguhum boi disisip (disuap), masa ma korupsi, pajak pe dipatimbo asa boi lehononna deba tu Asyur jala pasingkophon angka naung sega uju masa parporangon maralohon Israel Utara – Siria naung talu i. Songon i nang pardebataon na disomba, ala negara boneka  ni Asyur do harajaon ni Judah tontu halak Judah ingkon do parsidohot marsomba tu debata ni Asyur. Dang margogo be raja ni Judah maralo raja ni Asyur jala gabe songon hatoban ni raja Asyur do anggo raja Judah.

            Laos na masa i ma na naeng dialo si Hiskia dungkon hundul ibana gabe raja manggomgom Judah. Dipatupa si Hiskia do paraloanna maralohon Asyur, marhite na olo ibana rap dohot angka bangso na maralo tu Asyur isarana Mesir, jala disegai manang dirumpakhonna parsombaon ni Asyerah ima debata ni Asyur di dolok parsombaon Arad. Tontu patubuhon rimas ni Asyur do pangalaho ni Hiskia on jala na boi panghorhon lam tu hansitna angka sitaonon manang parungkilon na dipanghilalahon halak Judah. Mardongan ma Hiskia tu harajaon Misir maralohon Asyur, alai talu do nasida maralohon Asyur, uju Sanherib manggomgom Asyur. Dung masa i, lam tu hansitna ma masa tu halak Judah jala lam tu dangolna ma pambahenan ni Asyur tu. Dung marujung ngolu si Hiskia, nangkok ma si Manasye manggomgom Judah dung i diuduti ma si Amon. Uju manggomgom si Manasye dohot si Ammon di Judah lam tu lumlamna jala lam tu holomna na masa di harajaon i, lam marsilomolomo angka na mora dohot na sangap manggosagosa angka na pogos, na mabalu dohot na sopot so marama sopot so marina, lam tu hansitna ma partinaonan, dohot parungkilon na masa tu halak Judah na pogos, angka na mabalu dohot na sopot so marama dohot so marina. Hatigoran ni uhum lam tu peolna, angka panguhum pe disisip asa ndang manghonai uhum angka na mora dohot na sangap. Lobi sian na hea masa uju panggomgomion ni si Yotam dohot si Ahas na masa uju manggomgom si Manasye dohot si Amon. Angka ulaon hadaulataon pe dang diharingkoton be. Songon bangso na so adong raja manang parmahan ma Judah, songon anak ni manuk naung magoan indukna. Marserak jala lam tu gogona anggukanggukna mangalului pangurupion asa dipalua sian saluhut angka na masa i.

            Ayat 2

Di ayat 2 on adong tolu pandohan manang panjouon ni parpsalmen na pabotohon taringot hadirion ni Jahowa Debata, na gabe Parmahan dohot na badia: parjolo ale Siparmahan Israel! Parmahan na nidokna ima Jahowa Debata. Sekilas pandang hata Siparmahan Israel paingothon hita taringot ende ni si Daud taringot Jahowa na gabe Siparmahanna (ida Psalmen 23). Ise do Israel dison? Ndada bangso Israel na nidokna dison, alai si Jakob naung marganti goar gabe Israel dung masa parsiranggutan ni si Jakob di sumur Jabok (1 Musa 32: 23 – 32). Tung dipanghilalahon si Jakob do songon dia parmahanion ni Jahowa Debata di ngoluna uju mangulahon gabus ibana tu amana si Ishak; uju masa pelarianna ala biar ni rohana mida hahangna si Esau tu huta ni si Laban, tulangna laos na gabe simatuana; ragam do hinahansit dohot sitaonon ni si Jakob uju masa i saluhutna. Nang pe songon i, tung so tarbunihon do holong dohot panarihonon songon i nang parmahanion ni Jahowa di Ibana. Ndang na mandok na diampini Jahowa saluhut dosa dohot pangalaho na jat ni Jakob, alai ragam do dalan na binahen Debata dalan laho pasingothon, paingothon si Jakob di hasalahanna jala dalan ni Jahowa patuduhon hasintongan ni uhumNa dohot holong ni rohaNa tu si Jakob. Dipatorang jala dibaritahon si Jakob ma saluhut panghilalaonna di bagasan parmahanion ni Jahowa tu ianakhonna ima si Josep uju na mangaing anak ni si Josep ibana, laos mamasumasu dua ianakhon ni si Josep ima si Epraim dohot si Manasse (1 Musa 48). Tung mansai sonang jala na so tupa hurangan manang aha pe ibana mian di bagasan parmahanion ni Jahowa, Debata. Dipapos do rohana taringot tu panarihonon, pangondihonon, pangaramotion ni Jahowa di ngoluna, dao ma angka ganggu, biar ni roha songon i nang pandelean. Paduahon, Siadu Josep, songon birubiru. Martudutudu do on tu na masa tu si Josep uju na digadis angka hahangna ibana tu halak Misir. Ndang na dipasombu Jahowa si Josep punjung mangodopi angka hata na so tutu dohot pambahenan na so uhum sian inanta ni si Potifar di luat Misir. Jahowa sandiri do marmahani ngolu ni si Josep nang pe dihurung ibana holan ala ndang olo ibana mangoloi hagiot daging ni inanta ni si Potifar. Alai nang pe songon i, ndang mansohot pandonganion dohot parmahanion ni Jahowa tu si Josep. Diparbisukhi jala dilehon Jahowa tu si Josep parbinotoan jala pangantusion umbahen boi ibana pabotohon pangantusion taringot nipi ni si Parao. jala pangapation nipi i, pabotohon taringot pambahenan ni Jahowa sandiri do na patupahon haluaon tu halak Misir marhite si Josep. Na patoluhon Na marhabangsahon kerubim, na martudutudu tu habadiaon dohot hasangapon habangsa ni ni Jahowa Debata. Angka surusuruan Kerub martugas do i laho manjaga angka benda – benda na badia ni Debata. Somal do surusuruan Kerub dipapeakhon marhite ukiran kayu di inganan hapataron habadiaon harajaon dohot hasangapon ni Jahowa, isarana di poti parasian (tabut perjanjian).  

“Tangihon ma hami” (ha’azînāh) ima sada pangidan ni sasahalak na mangidohon panatapon na hibul (fokus untuk mendengar, memberi hati untuk mendengarkan). Hata ha’azînāh molo marharoroan sian sahalak na gale tu na gogo, sian na lea tu na sangap, sian jolma tu Debata ima mangidohon asi ni roha, mangidohon pangurupion dohot haluaon di konteks hagaleon, haleaon, hadosaon dohot sitaonon manang parungkilon. Halak na manangihon ima halak na mangolu. Antong panjouon “tangihon ma hami” ditujuhon do tu Jahowa, Debata na mangolu jala na marsangap na marsihundul di habangsaNa na gok hamuliaon. Tangihon ma hami, ima hata pangidoan halak Judah asa tung tangi, manatap ma Jahowa di alualu, di anggukangguk, holso dohot na masa di parngoluan ni halak Judah. Songon Jahowa na manatap jala manangihon joujou, anggukangguk halak Heber uju parhatobanon di Misir, jala panangihonon i marudut tu haluaon na pinatupaNa (ida 2 Musa 3: 7 – 8; 2 Musa 6: 5 – 7), songon i ma pangidoan halak Judah tangiangnasida di ay. 2 on

Ayat 3 – 8

Ima pangidoan manang tangiang ni halak Judah na naeng ditangihon Jahowa:

1.      Sungguli ma hagoonmu di jolo ni Epraim dohot Benjamin dohot Manasse, jala sai ro ma Ho mangurupi hami (ay. 3). Ayat on paingothon hita di 4 Musa 2: 17 – 22; 10: 21 – 24. Ima angka parangan na dipapungu hombar tu margana. parangan ni Efraim dohot Manasse ima paranagan na gumogo di angka bangso Israel Utara, jala parangan ni si Benjamin, siampudan ni si Jakob sian si Rahel (1 Musa 35: 16 – 20) jala marga na ummetmet na jotjot diperebutkan bangso Israel Selatan (Judah) dohot Israel Utara (pat. 1 Raj. 12: 20 – 21). Jahowa do na mampargogoihon jala pamonanghon parangan Efraim dohot Manasse songon i Benjamin maralohon angka bangso – bangso na marporang maradophon Israel.

2.      Ale Debata, sai pasuang ma hami, jala pasihar bohiM, asa malua hami (ay. 4). Ima sambutan jemaat na mangendehon psalmen on. Ende on ma marisihon pangidoan jala panghirimon asa dipasuang ma nasida jala dipasihar bohiNa asa malua nasida sian sitaonon, parungkilon dohot ragam haporsuhon na masa. dipasuang ma nasida (dipulihkan) mulak muse songon hataridaan bangso ni Jahowa, bangso na pinarmahan ni Jahowa, bangso na na pinillit Jahowa gabe bangso na papatarhon hamuliaon dohot huaso ni Jahowa na so hatudosan, manghirim di hasadaon ni bangso i songon na masa uju masa si Daud (bandingkan ay. 19; Ende Andung 5: 21; Jer. 31: 8). Sai marasiroha ma Jahowa marhite sondang ni bohiNa, jala angka musuna pe mabiar, tahuton jala munsat sian Judah. Molo masa songon i, malua ma nasida sian sitaonon, parungkilon dohot ragam angka haporsuhon.

3.      Ale Jahowa, Debata Zebaot, sadia leleng on marmusu tihus Ho mida tangiang ni bangsoM (ay. 5). Ayat on mempertegas pangidoan ni Judah mangidohon haluaon sesegera mungkin terjadi. Tung dipanghilalahon bangso Judah do na masa sitaonon, parungkilon dohot haporsuhon ima ala rimas ni Jahowa tu bangso Judah ala dang hombar be pangalaho dohot pambahenan ni bangso i tu na hinalomohon ni Jahowa. Dohot do bangso i ingkon marsomba debata ni Asyur ala daerah/ kerajaan jajahan ni Asyur do Judah. Molo pe dipagogonasida tangiang jala manganggukhi ndang na gabe i dalanna umbahen so rimas ni Jahowa. Tung hansit situtu bangso Judah i mida piarpiar rimas ni Jahowa marhite angka na pasombuonna masa hajahaton ni. “Jahowa, Debata Zebaot” (ay. 5, 8 dohot ay. 15) ima panghatindanghonon ni Judah taringot huaso, hamuliaon dohot gogo ni Jahowa na so hatudosan mangatasi jala manggohi saluhut nasa na adong di hasiangan on dohot sandok nasa na ditompa. Panghatindanhonon diadophon do tu na masa tu halak Judah ima bangso na so margogo be.

4.      Dipapanganhon Ho do tu nasida (Judah) roti iluilu, jala dipanginumhon Ho do tu nasida (Judah) iluilu martahutahu (ay.6), dibahen Ho do hami ripe badaan ni hombar hundulnami, jala sai dielesi angka musunami do hami (ay. 7). Dua ayat on gombaran sitaonon, na hansit dohot haporsuhon na dipanghilalahon Judah, molo pe saluhut na dipanghilalahon i dipasahat secara hiperbola na manggombarhon borat jala dokdok situtu hansitna na ditaonnasida i. sitaononna i gabe siparengkelon, gabe olok-olokan bangso humaliangna (ida Psalmen 79: 4). Somal do masa sisongon i molo sega sada bangso na gogo hian, gabe siparengkelon jala olok-olok do tu angka bangso na asing, khususnya musuna. Olok – olok on ima mangengkelhon nunga talu be Jahowa Debata ni Israel i tu debata ni Assyur, ima Asyerah. Ndang margogo be Jahowa mangurupi jala paluahon Judah sian angka na masa i.

5.      Dungi i dialusi ruas ma muse di ay. 8 songon di ay. 4, ditabahon ma Debata Zebaot ima panghatindanghonon ni hadirion ni Jahowa, Debata. Debata na pargogo na so hatudosan. Gogo dohot huasoNa mangatasi saluhut gogo dohot huaso nasa na adong di tano on di sude inganan dohot di sude tingki. Ibana na so talu maralohon Asyerah songon na niengkelhon bangso humaliang i. Jahowa do na paloashon masa saluhutna i, Jahowa do na patupahon pamalosan tu angka naung masa i, jala Jahowa sandiri do na manalpuhon saluhutna i. ima haluaon tu dihirim Judah marhite endena on.

 

 Hahonaan ni Turpuk

            Marhite hatorangan ni turpuk adong do 5 poin na gabe hahonaan ni turpuk jamita on:

1.      Sadari on ndang marhaujungan dope sitaonon, parungkilon dohot haporsuhon masa tu ganup jolma. Jala ndang adong nanggo sada jolma na so hea marsitaonon, marungkil manang manghilalahon na hansit na bernit dohot ragam haporsuhon na masa nang pe na masa ala na binahen ni jolma manang na binahenna sandiri. Molo pe adong jolma na mangasahon gogona, mangasahon siadonganna, mangasahon saluhut na di ibana mangadopi saluhutna, jala na asing mangasahon donganna na dianggap boi mangurupi ibana malua sian sitaonon, parungkilon manang haporsuhon na masa, jala adong muse na manghirim jala mangasahon Jahowa laho mangurupi jala paluahon ibana sian sitaonon, haporsuhon dohotn ragam parungkilon na dipanghilalahonna. Boha do hita di tingki saonari, halak na dia do hita molo masa sitaonon, parungkilon dohot haporsuhon na masa? na mangasahon gogo dohot siadongan manang hadirionna manang na mangasahon donganna manang portibi on manang mangasahon Jahowa Debata?

2.      Naeng ma hita mangasahon Jahowa Debata. Halak na mangasahon Jahowa ndang na mandok na holan hundul, modom ibana paimahon pangurupion dohot haluaon na pinatupa ni Jahowa. Halak na mangasahon Jahowa ima halak na tongtong manghirim di panumpahion, pangurupion dohot haluaon na sian Jahowa; halak na mangharinggashon manjaha, mamparsiajari, mamparhusorhusor laos manghulahon hata ni Jahowa. Dung i marparbue ma saluhutna i di angka ulaon parasinirohaon, ulaon parange na denggan songon parbue na manjaha, mamparsiajari, mampahusorhusor hata ni Jahowa.

3.      Unang ma mardosa hita molo songgop sitaonon, parungkilon dohot haporsuhon. Torop do halak na marsitaonon, marungkil dohot mangadopi haporsuhon gabe patubu dosa marhite: mencurigai seseorang menjadi dalang atau pelaku gabe marungkil, marsitaonon ibana; menyalahkan diri sendiri secara akut. Boi do itabahen sitaonon, parungkilon manang haporsuhon na masa gabe rujiruji taringot ulaon na salah naung diulahon. Molo masa i, tubu ma roha panolsolion jala roha na olo paubahon dirina. Dang be jumpang di rohana, na so marlapatan be ibana, manang na so mararga be hita. Marhite turpuk jamita on mangajarhon tu hita, molo pe marsitaonon, marungkil manang mangadopi haporsuhon na masa unang ma nian ala ni pangalahonta manang upa na binahenna sandiri. Molo pe masa sisongon i, marhamubaon ni roha jala unang be ulahon angka hajahaton i. naeng ma sitaonon, parungkilon dohot haporsuhon ala ni togu ni haporseaonta, ulaonta na sintong dohot na denggan. Nang pe sipata gabe siparengkelon do i sian angka jolma na so togu marhaporseaon ima jolma na so mardebatahon Jahowa.

4.      Adong do hata ni ende ni sian panbers mandok: haruskah hidupku terus begini dengan derita yang tiada akhir, ke manakah jalan yang harus kutempuh agar kubahagia, laos di reffrein didok “Aku tak sanggup lagi menerima derita ini, aku tak sanggup lagi menerima semuanya”. Marhite hata ni ende i boi do botoonta songon dia do hansit, borat jala bernit ni sitaonon na niadopanna jala hirahira na so margogo ibana di sitaonon na masa tu ibana. Tudia ma dalan sidalanon, tudia ma langka silangkahon asa boi malua sian sitaonon manang parungkilon na ragam haporsuhon na masa.

5.      Di minggu Adven I on paingothon hita taringot ajal ni hasiangan on, ajal ni hasangapon dohot hamuliaon na adong di portibi  on, ajal ni gogo dohot pangkat, ajal ni saluhut na masa dohot nasa na adong di portibi on. salpu do saluhutna nasa adong di hasiangan on. dang adong na hot. Alai anggo Jahowa, Debata Panompa jala Parasiroha dohot Pargogo na so hatudosan na hot ro di salelengna do. Ibana na ro laho mangurupi jala patupahon haluaon tu hita. Ibana na manalpuhon saluhut angka na masa di hasiangan on, jala papatarhon hatongtongon huaso dohot hamuliaon ni Jahowa. Di Ibana ma harajaon, hasangapon dohot hamuliaon sadari on, ro di saleleng ni lelengna, amen.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar